سبدی از گُل؛ آغوشی از آرامش

سنندج - خبرنگار روژان:

 حتما شما هم در مراسم عزاداری دیده‌اید که با گلاب چکان، در دست و بر روی صورت میهمانان و صاحب عزا، گلاب می‌پاشد. فلسفه این امر آن است که گلاب خواص آرامش‌بخش داشته و اعصاب افراد را متمرکز و آرام می‌کند. خواص گلاب برای اعصاب بسیار زیاد است، از این رو همیشه در مراسم عزاداری گلاب به همراه دارند. گلاب سبب می‌شود افراد از فشارهای روحی شدید در امان باشند تا جایی که حتی از غش کردن یا شوک و بی‌حالی ناگهانی افراد جلوگیری می‌کند.

امروز نیز در بسیاری از داروهای تولید شده مطابق با علم روز و بسته‌بندی شده مطابق با ساختار کارخانه‌ای، گلاب را به عنوان ماده اولیه می‌شناسیم. طب سنتی نیز در درمان بسیاری از ناهنجاری‌های سلامت انسان، از گلاب بهره جسته است.

در طب سنتی می‌گویند گلاب هم مرطوب است و هم گرم از این رو توصیه شده است حتی هنگام خواب گل محمدی یا گلاب را به شیوه‌ای در اتاق نگه دارند تا فضای خواب راحتی برای اهل خانه فراهم شود.

گل محمدی و گلاب در زندگی باستانی ایرانیان جایگاه ویژه‌ای دارد. آیین گل غلتان نوزادان یکی از رسوم دیرینه شهر امیریه دامغان است که در نخستین بهار زندگی نوزاد برگزار می‌شود.

آیین گل غلتان برای نوزادانی که اولین بهار زندگی را می‌گذرانند اجرا می‌شود و بیشتر توسط مادر، خاله، عمه و مادربزرگ انجام می‌شود. اگر تولد نوزاد با فصل بهار و زمان رویش گل‌های محمدی مصادف شود، چند نفر از زنان فامیل برای چیدن گل، اول صبح به باغ و مزارع رفته و با ذکر صلوات و خواندن ابیاتی چون:

همه کوه و کمر بوی تو داره یا محمد کدوم گل قامت روی تو داره یا محمد

همون ماهی که از کوه می زنه سر نشان طاق ابروی تو داره یا محمد

ای سرو چنار از کجا آمده‌‌ای ای خرمن گل ز باغ جان آمده‌ای                         

خون شد جگرم برای دیر آمدنت ای خرمن گل ز باغ جان آمده‌‌ای

به جمع‌آوری گل‌های محمدی برای اجرای مراسم می‌نمایند.

پس از جمع‌آوری گل‌های چیده شده، گل‌ها را پرپر می‌کنند و در خانه نوزاد را حمام کرده، پس از خشک کردن تن و بدن اش وی را میان پارچه‌ای که معمولاً سفید است و گل‌برگ‌ها در آن ریخته شده، در بستری از گل‌برگ‌های محمدی می‌خوابانند و چهار نفر از اعضای خانواده، چهارگوشه پارچه را با صلوات و شعرخوانی و برای توصیف بیشتر زیبایی‌ها، نوزاد را در گل‌برگ‌ها تطهیر می‌کنند و می‌غلتانند. پس از انجام مراسم، مهمانان با چای و شربت و شیرینی پذیرایی می‌شوند.

پیشینه

در گذشته این مراسم برای نوزادانی که در فصل بهار متولد می‌شوند، در دهمین روز پس از تولد، در حمام عمومی محل، پس از غسل روز دهم انجام می‌شد. برای دیگر نوزادان که در سایر فصول سال به دنیا می‌آمدند، این مراسم در اولین بهار زندگی‌اشان برگزار می‌شود.

مراسم گل غلتان از تولد یک سالگی نوزاد صورت می‌گیرد. در باور اهالی منطقه، غلتاندن نوزاد در میان گل‌های محمدی، سبب طراوت و شادابی او و دور ماندن از زشتی‌ها و بیماری‌های مختلف است. همچنین معتقدند طراوت گل‌برگ‌ها از پوست بدن نوزاد محافظت کرده و کودک را خوش‌رو و سرزنده نگاه می‌دارد و بیماری‌ها و حساسیت‌ها را از او دور می‌کند.

مراسم گل غلتان نوزاد با گل محمدی از نسل‌های پیش به یادگار مانده و در زمره میراث معنوی استان سمنان به شماره ۱۷۷ در سال ۱۳۸۹ خورشیدی در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده‌است.

اما در استان کردستان نیز توجه به گل محمدی و گلاب‌گیری به علت اعتقاد به خواص و عطر خوش آن از قداست ویژه‌ای برخوردار بوده است. اگرچه در گوشه و کنار کردستان آیین گلاب‌گیری از گذشته‌های دور وجود داشته است اما چند سالی است این آیین رنگ و بویی جمعی به خود گرفته و در قالب جشنواره‌های گلاب‌گیری در بانه و سنندج برگزار می‌شود .

خردادماه امسال دو جشنواره گلاب‌گیری در «سیاحومه» بانه و هه‌مروله «امروله» سنندج برگزار شد. دو روستایی که به قطب تولید گل محمدی اشتهار دارند.

شهرستان بانه دارای سطح ۲۲ هکتار گل محمدی است که با متوسط برداشت 4 تن در هکتار تولید سالانه آن به بیش از 80 تن می‌رسد

در سنندج هم روستای امروله بیشترین سطح کشت گل محمدی را دارد.

امسال برای دومین سال پیاپی جشنواره گلاب‌گیری در آن روستا با حضور گسترده علاقه‌مندان جمعه 19 خرداد برگزار شد و مردمان روستای امروله فصل زیبای بهار را با بوی گل و گلاب بدرقه کردند.

روستای امروله از توابع بخش حسین‌آباد سنندج از جمله مناطقی است که مستعد پرورش گل محمدی است که بیش از یک قرن است در این منطقه کشت و پرورش داده می‌شود.

عطر گل محمدی در اردیبهشت و اواخر خرداد، این منطقه زیبا و کوهستانی را فرا می‌گیرد.

چند سالی است که علاقمندان به پرورش گل محمدی در این منطقه مزارعی را برای پرورش این گل زیبا و خوش‌بو فراهم کرده‌اند و یا افرادی که باغ‌های میوه دارند در زمین‌های باغی خود به پرورش این گل می‌پردازند، به‌طوری‌که گردشگران می‌توانند با قدم زدن در باغ‌های گل محمدی سفری لذت‌بخش و به‌یاد‌ماندنی را تجربه کنند.

در کنار این مزارع، روش سنتی گلاب‌گیری است که آن‌را باید حاصل هنر، ذوق، سلیقه و ابتکار مردم منطقه برشمرد.

جشنواره گلاب‌گیری امروله با حضور معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استانداری کردستان، نماینده مردم شهرستان‌های سنندج، دیواندره و کامیاران در مجلس شورای اسلامی، مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کردستان، فرماندار سنندج و جمعی از مسئولان استانی و شهرستان، گردشگران، هنرمندان و اقشار مختلف مردم با استقبال گرم و صمیمی مردم روستا در دل طبیعت برگزار شد.

برپایی غرفه‌های صنایع‌دستی، ارائه غذا‌های محلی و محصولات ارگانیک، مداحی، دف‌نوازی، اجرای موسیقی توسط هنرمندان و... از جمله برنامه‌هایی بود که در این جشنواره با استقبال کم‌نظیر مهمانان و گردشگران روبرو شد.

سنت گلاب‌گیری در روستای «هه‌مروله» در حال گسترش است و می‌توان آن را «قمصر» کردستان دانست.

روستای امروله را بیشتر به واسطه حضور بزرگان طریقت نقشبندی هم چون سید نجم الدین نقشبندی به عنوان روستایی مذهبی می‌شناسند که از قدیم الایام مردم از اقصی نقاط استان و حتی کشور هم برای بهره‌مندی از عرفان و تصوف نزد بزرگان طریقت این روستا می‌آمدند.

امروزه هم آرامگاه سید نجم الدین مامنی برای زیارت و ذکر مریدان طریقت نقشبندی و دیگر دوستداران عرفان و تصوف است.

به واسطه جایگاه معنوی گل محمدی در بین مسلمان‌ها، مردم این روستا از یک قرن پیش کشت این گل را آغاز کردند و چندین دهه هم است که اقدام به گلاب گیری می‌کنند.

هنوز هم گلاب‌گیری در بین برخی از مردم این روستا به شیوه سنتی انجام می‌شود بدین گونه که گل محمدی را داخل دیگی ریخته و کاسه‌ای را داخل آن قرار می‌دهند و سپس درب آن را با خمیر گرفته و دیگ دیگری را روی آن می‌گذارند و داخل آن آب می‌ریزند سپس شعله آتش را روشن می‌کنند و بعد از گذشت چند ساعت و تعویض چندین مرتبه آب آن، خمیر را برداشته و محتوای کاسه داخل دیگ که عرق گل محمدی است را بیرون می‌آورند.

‌برخی از خانواده‌ها هم از دستگاه‌های اسانس‌گیری خانگی استفاده می‌کنند ولی نحوه تقطیر گل محمدی به سبک سنتی همچنان خواهان بیشتری دارد و مردم معتقدند تهیه گلاب به این شیوه از کیفت بهتری برخوردار است.

گلاب‌گیری اغلب در این روستا توسط زنان انجام می‌شود و به کاری زنانه که نیازمند ظرافت و دقت بیشتری است تبدیل شده است.

‌از یکی از زنان این روستا که مشغول گلاب گیری بود، به ایرنا گفته که حدود ۵۵ سال سن دارد و از زمانی که به یاد دارد گلاب‌گیری در این روستا انجام می‌شود.

شرافت نقشبندی افزود: در این روستا فقط زنان اقدام به گلاب گیری می کنند و مردان آن را به فروش می‌رسانند و خوشبختانه بازار فروش خوبی هم دارد.

۳۶۰ هکتار از اراضی کشاورزی کردستان به کشت گل محمدی اختصاص دارد و سالانه ۶۳۵ تن گل از آن برداشت و روانه بازار می‌شود.

سازمان جهادکشاورزی کردستان در راستای حمایت از کشاورزان و توسعه کشت گل محمدی ۷۰ درصد هزینه قلمه ریشه‌دار گلدانی را به صورت یارانه‌ای تامین و در اختیار کشاورزان قرار می‌دهد.

‌‌فرماندار شهرستان سنندج در جشنواره گلاب‌گیری امروله با اشاره به اینکه مردم، شورا و معتمدان روستا از یک ماه گذشته در حال تدارک دیدن برای اجرای این برنامه هستند، اظهار کرد: افزون بر مردم مدیران اداراتی هم چون جهادکشاورزی و میراث فرهنگی هم تلاش زیادی برای برگزاری هرچه بهتر این جشنواره کردند.

حسن عسکری ادامه داد: امسال برنامه و جشنواره های خوبی در راستای تاکیدات استاندار مبنی بر اجرای مراسم هایی برای افزایش نشاط اجتماعی در کنار کارهای عمرانی، در شهرستان سنندج برگزار شده است.

وی با اشاره به اینکه اوایل خرداد سال جاری جشنواره توت فرنگی شیان در این شهرستان و با حضور پرشور مردم برگزار شد، گفت: اجرای این برنامه ها افزون بر ایجاد نشاط اجتماعی منجر به ارتقای معیشت مردم و شناساندن ظرفیت های روستاها می شود.

فرماندار شهرستان سنندج با بیان اینکه پرورش گل محمدی در روستای هەمرولە ریشه در اعتقادات مردم دارد، ادامه داد: از آنجا که مسلمان ها علاقه زیادی به عطر به ویژه گل محمدی دارند و مردم این روستاها هم یک قرن است به پرورش گل محمدی مشغول اند.

عسکری یادآور شد: میزان سطح زیرکشت گل محمدی در این روستا یک و نیم هکتار است و امید می رود با اجرای چنین جشنواره ای شاهد افزایش این سطح هم در این روستا و هم روستاهای اطراف باشیم.

وی بیان کرد: در جشنواره سال گذشته وعده آسفالت و لکه گیری جاده دسترسی به این روستا را دادیم که بخشی از آن انجام شده و امسال هم اعتباری برای تکمیل آن در نظر خواهیم گرفت.

مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کردستان در این جشنواره گفت: امیدواریم روزی فرا برسد که گلاب سنندج هم به برندی شناخته شده در سطح کشور تبدیل شود.

منصور مهرزاد ادامه داد: در دو ماهی که زمان گلاب‌گیری در کاشان است ۵۰۰ هزار نفر گردشگر و مهمان وارد این شهرستان می‌شوند که این اتفاق منجر به اشتغالزایی و درآمدزایی برای مردم این منطقه شده است.

معاون سیاسی، امنیتی استانداری کردستان نیز گفت: برگزاری این جشنواره نشان از هم‌گرایی و وحدت مردم و برادری و ائتلاف این منطقه دارد.

مهدی رمضانی اظهار کرد: سومین جشن گلاب‌گیری روستای «هەمرولە» با توجه به استعدادها و ظرفیت موجود، در سطح ملی برگزار می‌شود.

سیدمهدی فرشادان نماینده مردم شهرستان‌های سنندج، دیواندره و کامیاران در مجلس شورای اسلامی هم در این مراسم بر تشکیل دبیرخانه دائمی جشنواره های گلاب گیری و توت فرنگی در شهرستان سنندج تاکید کرد.

امید است با برگزاری این جشنواره‌ها و حضور علاقه‌مندان، مهمانان و گردشگران داخلی و خارجی، زمینه رونق اقتصادی و توسعه گردشگری کشاورزی استان بیش از پیش فراهم شود.