«جمال لحافیان» روایتگر تمدن كهن کردستان

آثار زیادی از کهن‌ترین سنگ‌نگاره‌های ایران توسط جمال لحافیان، پژوهشگر آزاد هنر صخره‌ای کردستان و عضو سازمان هنر صخره‌ای استرالیا، در غرب ایران شناسایی و به ثبت رسیده است.

این سنگ نگاره‌ها مجموعه فراوانی هستند که در مسیر رودخانه‌ها و چشمه‌های قدیمی و در دشت‌ها و نزدیک قله کوه‌ها و در دهنه غارها و پناهگاه‌های صخره‌ای به‌ویژه در کوه‌های کردستان، کرمانشاه و آذربایجان موجود هستند.

سنگ‌نگاره‌ها، میراث كهن پیشینیان به شمار می‌روند كه ارزش والایی در شناساندن نوع اندیشه و زندگی بشر دارند. این راویان خاموش تمدن در نهان خویش از زبانی مشترك و ارتباطات انسانی شگفت‌انگیز در روزگاران باستان حكایت می‌كنند؛ سنگ‌نگاره‌هایی که شامل خطوطی پر از رمز و راز و نقوش مختلف اهمیت شناخت تاریخ و آثار بر جامانده از پیشینیان را برای نسل امروز و فردا فراهم می‌کند که می‌توان برای آگاهی از قدمت هنر و چگونگی زندگی گذشتگان از این سنگ‌نگاره‌ها استفاده كرد.

این هنر صخره‌ای را در فرهنگ عامیانه ایران‌ جای سم حیوان و یا هاوان سنگی می‌گویند و کمتر به آن توجه شده است. طی تحقیقات سال‌جاری درمناطق مختلف در غرب ایران به ویژه استان کردستان از جمله اورامانات، منطقه سارال، سقز، قروه، کرفتو، بیجار و در ارتفاعات مختلف از سطح دریا مجمو‌عه فراوانی از فنجان‌نماها شناسایی شده‌اند که قابل تامل هستند.

طی سالیان گذشته توسط جمال لحافیان پژوهشگر سنندجی صدها تخته سنگ دارای هزاران نقش اکثرا پیش از تاریخ در مناطق مختلف کردستان و کرمانشاه شناسایی شده که در غرب ایران بی‌نظیر است. گزارش اولیه  این پژوهش در ماه می‌2004 در مجله تخصصی بین‌المللی تحقیق هنر صخره‌ای استرالیا ROCK ART RESEARCH به چاپ رسید.

وی در سال جاری نیز سنگ‌نگاره‌های زیادی را در آذربایجان غربی شناسایی و بررسی کرده است؛ از مهاباد، بوکان و شاهین دژ تا مناطق دیگر. به ویژه مجسمه‌های بزرگ سنگی مانند پنجه دست چپ انسان در حدود ۱۰ تن به ارتفاع حدود ۲۰ متر و مجسمه شتر و نیم رخ صورت مرد.

جمال لحافیان عضو انجمن هنر صخره‌ای استرالیا وابسته به یونسکو به عنوان اولین ایرانی از سال ۲۰۰۴ هیچ کس و هیچ پژوهشگری در ایران تاکنون این همه سنگ‌نگاره و به ویژه مجسمه‌های باستانی مربوط به هزاران سال پیش را شناسایی نکرده است. با نگارش بیش از بیست مقاله که 14 مقاله آن علمی است و در مجله های تخصصی بین المللی چاپ شده است.

این پژوهشگر مدت 4 سال است که نمایشگاه دائمی عکس در تالار اصلی موزه سنندج برگزار کرده که چهار قاپ بزرگ با 16 قطعه عکس بزرگ و زیبا که موزه سنندج را مزین کرده است. این نمایشگاه با همکاری موزه سنندج از سنگ‌نگاره‌های استان کردستان و غرب استان کرمانشاه در موزه سنندج دایر گردیده است. سنگ نگاره‌ها، کنده‌کاری‌های صخره‌ای بر روی تخته سنگ‌ها در فضای باز و یا بردیواره غارها و پناهگاه‌ها، با قدمت ۲ هزار سال تا د‌ها هزار سال پیش، در کوه‌ها و دره‌ها و دشت‌های کردستان به یادگار مانده است و یکی از سندهای باستانی و شناسنامه‌ی این منطقه محسوب می‌شود. نمایشگاهی با بیش از۵۰  محوطه در قالب 16 عکس می‌باشد.

هم اکنون سنگ‌نگاره‌ها و مجسمه‌های استان‌های کردستان کرمانشاه و آذربایجان غربی و مجسمه‌های آذربایجان شرقی را به اتمام رسانده است و از طرف دانشگاه‌های سلیمانیه و صلاح الدین در اقیلم کردستان عراق جهت تحقیق به این منطقه دعوت شده است.

کنده‌کاری‌هایی بر روی تخته سنگ‌ها و صخره‌ها و پناهگاها و غارها مربوط به 2 هزار سال پیش تا 40 هزار سال پیش به شیوه علمی. برای نمونه در کرمانشاه به طاق بستان و بیستون و آثار بسیار کهنی مربوط به هزاران سال پیش برای اولین بار در تاریخ غرب ایران را شناسایی کرده است که حاصل 28 سال تلاش و کوشش را به زودی در کتابی به چاپ می رساند.

جمال لحافیان متولد 1339 شهر سنندج جزو معدود افرادی است که به شیوه‌ای علمی و آکادمیک «سنگ نگاره‌های» غرب ایران به ویژه کردستان را مورد بررسی و تحقیق و پژوهش قرار داده و از این کار ارزشمند وی در مراکز علمی ایران استقبال شایانی شده است. همچنین مقالات علمی متعددی از وی در مجلات تخصصی هنر صخره‌ای جهان وابسته به یونسکو در استرالیا، مجله هنرها در سوئیس، و مجلات باستان‌شناسی جهانی و داخلی چاپ شده است.

تلاش استاد جمال لحافیان و كاوش‌های او در دل كوه‌ها و مناطق بکر کوهستانی در غرب ایران به ویژه کردستان سبب دستیابی به نقش و نگارهایی بر روی برخی صخره‌ها و سنگ‌ها شده است كه حكایت از تاریخی هزاران ساله در این مرز و بوم دارند و در نوع خود دستاورد بزرگی  در این عرصه محسوب می‌شود.

یافته‌های این پژوهشگر در بعد باستان شناسی بسیار حائز اهمیت است که در نوع خود در ایران و به ویژه غرب ایران و در سلسله جبال زاگروس کم نظیر است.

آنچه مطالعه کردید تنها بخش کوچکی از تلاش‌ها و زخمات و دستاورد این پژوهشگر سنندجی است و به قول معروف آنچه در مورد وی ذکر شد مانند انجیر به هورامان بردن است و جهت معرفی بیشتر و بهتر وی به علاقه‌مندان و پژوهشگران و همشهریان درج شد وگرنه در مورد تحقیقات و پژوهش‌های وی باید به شیوه تخصصی و جامع توسط اهل فن مقالات، نظریات متعدد و ارزشمندی تحریر و ذکر شود. این چند کلام فقط بنا به رسالت روزنامه‌نگاری تدوین شده است چرا که قطره‌ای از دریای تلاش‌های وی نیز بیان نشده است.