اگر کتابخانهها بـه اسـتفاده از فناوریهای جدید روی نیاورند و در ارائه اطلاعات و خدمات خـود نـوآوری نکنند، مـمکن اسـت بـا فرسودگی روبرو شوند.
واژه هوش مصنوعی نخستین بار در سال ١٩٥٦ توسط جان مک کارتی و ماروین مینسکی مطرح شد. در دانشنامه علم و فناوری، هـوش مصنوعی زیرشاخهای از علوم کامپیوتر است که به بررسی ماهیت هوش و ساخت سیستمهای رایانهای بـا توانایی ایجاد رفتار هوشمند میپردازد. خلق مـاشینهـای دارای ذهن یا مطالعه تواناییهای ذهنی از طریق استفاده از مدلهای محاسباتی تعاریف دیگری از هوش مصنوعی است.
هوش مصنوعی در جامعه به سرعت در حال گـسترش اسـت و بسیاری از فعالیتهای بشر و حوزههای مـختلف از جـمله: پزشـکی، نظامی، تجاری، آموزشی، بازی و غیره را تحت تـأثیر قـرار داده است. از جمله مکانهایی که هوش مصنوعی در کارکردها و نحوه ارائه خدمات آن تغییراتی پدید آورده است، کتابخانه است. هدف استفاده از هوش مصنوعی در کتابخانه، ایجاد سیستمهـای رایانهای یا ماشینهایی است که فـکر و رفـتاری مـشابه انسان داشته بـاشند و در واقـع رقیب هوش انسانی بـاشند. این امـر بیتردید بر کتابداری تأثیر مهمی بر جای میگذارد.
از این رو هوش مصنوعی میتواند در تمام بخشهای کتابخانه تحولات گستردهای ایجاد کند و چهره کتابخانه را به شدت تغییر دهد. میتوان گفت هوش مصنوعی در کتابخانه تبدیل به یک کتابدار بینقص میشود: کـسی کـه نیازهای اطلاعاتی کاربران را درک میکند، به تحلیل پرسش میپردازد و به پرسشهای مرجع کاربران پاسخ میدهد، مواد کـتابخانه را سـریع، کارآمد و مؤثر پردازش میکند، جهت کارآمدتر کردن جستجو در پایگاههای اطلاعاتی مؤثر اسـت، در انـجام امـور فنی کتابداران از جمله مجموعهسازی و سازماندهی، تحولات چشمگیری ایجاد میکند، امر ثبت نـام و گـردش امـانت منابع را که آینه کتابخانه است، تسهیل میبخشد، بازیابی اطلاعات که یکی از مهمترین رسـالت هـای کتابخانه است را متحول میکند، در انجام مهمترین وظایف کتابخانهها که بازیابی اطـلاعات اسـت تـغییر مؤثر ایجاد میکند، به مدیریت کتابخانه در امر توسعه، طراحی، برنامهریزی و تصمیمگیری کمک مـیکند و حـتی به کاربرانی که بسیار دور از کتابخانه هستند خدمات ارائه میدهد.
میتوان گفت کتابخانهها منبع اصلی تامین اطلاعات هستند. اگر کتابخانهها بـه اسـتفاده از فناوریهای جدید روی نیاورند و در ارائه اطلاعات و خدمات خـود نـوآوری نکنند، مـمکن اسـت بـا فرسودگی روبرو شوند. در این مـیان کتابداران، نقش اساسی در استفاده از دانش هوش مصنوعی در محیط کتابخانه و ابعاد مختلف آن دارنـد. البته هوش مصنوعی نیز مانند سایر فناوریهای نوظهور، برای کـتابداران یک تهدید به شمار میآید؛ اما تردیدی نیست که استفاده از هوش مصنوعی در خدمات کـتابخانه میتواند مزایای بسیار زیاد آن را به کتابداران نشان دهد.
با توجه به موارد بیان شده، کتابخانهها با هدف گسترش و توسعه خدمات و برنامههای خود و دسترسپذیر کردن آنها، هـمچنین هـماهنگ با تحولات محیط، نیازمند به کارگیری فناوریهای نوین اطلاعاتی همچون هوش مصنوعی هستند. اگر کتابخانهها بخواهند در دنیای جدید رونق بگیرند، باید در خدماتشان نوآوری ایجاد کنند و فعالیتهایشان را مجددا ارزیابی کنند. واقعیت این است که هـوش مـصنوعی عـملیات کتابخانه و ارائه خدمات را تا حد زیادی ارتقاء میبخشد و اهمیت کتابخانهها را در یک جامعه دیجیتالی که همیشه در حال تـغییر اسـت، پررنـگتر میسازد.
آدرس کوتاه خبر: