نقش هنردر زنده نگه داشتن هویت ملت‌ها/ با نگاهی به زبان، فرهنگ‌ و ادبیات کُردی

در دنیای مدرن امروز، زبان‌ها و فرهنگ‌های کهن در معرض خطر فراموشی و نابودی قرار دارند. تحولات اجتماعی، مهاجرت‌ها، گسترش فناوری‌های نوین و یکسان‌سازی جهانی، همگی تهدیداتی جدی برای بقا و حفظ هویت فرهنگی اقوام مختلف به شمار می‌آیند؛ با این حال، هنر به عنوان یکی از برجسته‌ترین ابزارهای بشری، توانسته است در زنده نگه داشتن زبان‌ها و فرهنگ‌های غنی و کهن نقشی اساسی ایفا کند. در میان این اقوام، کُردها با داشتن فرهنگی غنی و زبانی اصیل و دیرینه، از جمله مردمانی هستند که هنر توانسته است در روند حفظ و انتقال زبان کردی و سایر مظاهر فرهنگی آنها به نسل‌های آینده نقشی بی‌بدیل ایفا کند.

‌زبان کردی یکی از قدیمی‌ترین زبان‌های هندواروپایی است که در حال حاضر توسط میلیون‌ها نفر در کشورهای مختلف از جمله ایران، عراق، ترکیه، سوریه و برخی مناطق کشورهای اروپایی صحبت می‌شود. این زبان، با داشتن گویش‌ها و لهجه‌های مختلف، از اهمیت فراوانی در تاریخ و فرهنگ کردها برخوردار است؛ اما در طی دهه‌ها و قرن‌های اخیر، در معرض تهدیدات جدی از جمله سرکوب‌های سیاسی، جنگ‌ها، و سیاست‌های یکسان‌سازی زبان‌ها قرار گرفته است. به ویژه در کشورهای خاورمیانه، دولت‌ها برای حفظ همبستگی ملی خود، فشارهایی را بر اقوام مختلف وارد کرده‌اند تا زبان‌های محلی و اقلیمی را کنار بگذارند و زبان‌های رسمی را ترویج دهند.

در این وضعیت، هنر به عنوان یک ابزار مقاومتی قوی و مؤثر ظاهر شده است. هنرمندان کُرد، اعم از شاعران، نویسندگان، نوازندگان و فیلم‌سازان، با آثار خود توانسته‌اند زبان کردی را در برابر تهدیدات داخلی و خارجی زنده نگه دارند و در عین حال هویت فرهنگی کردها را نیز در برابر دنیای مدرن و فشارهای سیاسی تقویت کنند.

هنر به ویژه در قالب‌های ادبی، موسیقی و سینما، به عنوان ابزاری قدرتمند در انتقال زبان و فرهنگ عمل می‌کند. یکی از نخستین و مهم‌ترین عرصه‌هایی که هنر کردی در آن به میدان آمده، شعر و ادبیات است. شعر کردی به ویژه در اشعار کلاسیک مانند اشعار «احمد شاهو» و «ماموستا عزیز» نمادهای زبانی و فرهنگی است که از دیرباز تا به امروز در دل مردم کردستان باقی مانده است. اشعار این شاعران علاوه بر انتقال مفاهیم عمیق انسانی، عشق به وطن، آزادی و مقاومت، موجب حفظ و ترویج زبان مادری در نسل‌های مختلف شده است. این آثار نه تنها زبان کردی را زنده نگه داشته‌اند بلکه آنها را به زبان‌هایی جهانی تبدیل کرده‌اند که در محافل ادبی و دانشگاهی در سطح جهانی شناخته می‌شوند.

در کنار شعر، موسیقی کردی نیز نقشی برجسته در حفظ زبان و فرهنگ کردها داشته است. آوازها و ملودی‌های کردی، چه در قالب آوازهای سنتی و چه در قالب موسیقی‌های معاصر، به طور مداوم زبان مادری را در ذهن و خاطر مردمان کرد زنده نگه داشته‌اند. خوانندگان و نوازندگان برجسته‌ای مانند «شوان» و «رزازی»و... با آثار خود نه تنها موسیقی کردی را در سطح بین‌المللی شناسانده‌اند بلکه زبان کردی را به دنیای امروز معرفی کرده‌اند. این آثار می‌توانند باعث انسجام و هویت‌بخشی به فرهنگ کردی شوند و زبان را در دل مردم زنده نگه دارند.

هنرهای تجسمی مانند نقاشی، مجسمه‌سازی و گرافیک نیز نقشی اساسی در حفظ هویت فرهنگی و زبان کردی دارند. هنرمندان کردی با استفاده از نقاشی، طراحی و تصاویر نمادین، قصه‌های کردی را بازگو کرده‌اند. بسیاری از آثار هنری معاصر کردی که بر پایه تاریخ، فرهنگ و اساطیر کردی ساخته شده‌اند، به نوعی بیان‌گر ویژگی‌های فرهنگی، دینی و اجتماعی کردها هستند. نقاشی‌ها و آثار هنری که به شکلی نمادین فرهنگ و تاریخ کردها را به نمایش می‌گذارند، همچنان در حال ترویج زبان کردی هستند. یکی از معروف‌ترین این آثار، نقاشی‌های «ەشیر پێشەوە»«برادران ضییالدینی» و... است که در آن‌ها با بهره‌گیری از رنگ‌ها و فرم‌های مختلف، زبان و فرهنگ کردی را به زیبایی به تصویر کشیده است.

در دوران معاصر، سینما نیز به عنوان یک ابزار هنری مهم در حفظ و گسترش زبان کردی عمل کرده است. فیلم‌سازان کردی با ساخت فیلم‌هایی که غالباً به مسائل اجتماعی، فرهنگی و تاریخی کردها می‌پردازد، توانسته‌اند به شکلی مؤثر زبان و فرهنگ خود را در سطح جهانی معرفی کنند. فیلم‌ سازانی مانند «بهمن قبادی» و «جمیل رستمی»و...

نه تنها درد و رنج کردها را از دیدگاه انسانی به نمایش گذاشته‌اند، بلکه به زبانی ساده و در عین حال تأثیرگذار، فرهنگ و هویت کردی را در سینمای جهانی نمایان کرده‌اند

هنر به عنوان ابزاری قدرتمند، نقش بی‌بدیلی در زنده نگه داشتن زبان‌ها و فرهنگ‌های کهن ایفا می‌کند. در میان اقوام مختلف، کردها توانسته‌اند از طریق هنر، زبان و هویت فرهنگی خود را در برابر تهدیدات مختلف حفظ کنند. زبان کردی، که میراثی ارزشمند از تاریخ و تمدن کردهاست، به کمک شعر، موسیقی، سینما و هنرهای تجسمی زنده مانده و در قالب‌های جدیدی به نسل‌های آینده انتقال یافته است.

شاعران و موسیقی‌دانان کردی از طریق آثار ادبی و موسیقایی خود نه تنها زبان کردی را تقویت کرده‌اند، بلکه فرهنگ و تاریخ کردها را نیز به جهانیان معرفی کرده‌اند. هنرهای تجسمی و سینما نیز به عنوان رسانه‌های بصری توانسته‌اند عمق و گستره این هویت را به تصویر بکشند.

تجربه کردها نشان می‌دهد که زبان‌ها و فرهنگ‌ها می‌توانند با بهره‌گیری از قدرت هنر، در برابر چالش‌های زمانه ایستادگی کرده و به زندگی ادامه دهند. این الگو می‌تواند الهام‌بخش دیگر فرهنگ‌ها و اقوام باشد که به دنبال حفظ میراث گرانبهای خود هستند.