هرچند استانی مانند کردستان جزو استان‌های پاک در حوزه مواد مخدر است اما آمارهایی که در حوزه اعتیاد در استان و به ویژه شهرستان سنندج و سقز وجود دارد نگران‌کننده و تاسف انگیز است.
در قرن جدیدی که تنها 25سال از آن گذشته (قرن بیست و یکم) با مشکلات متعدد مربوط به جوامع انسانی همراه بوده و جدای از جنگ‌طلبی و تجاوزها و آوارگی میلیون‌ها انسان، شاهد رشد آسیب‌های اجتماعی هستیم، آسیب‌هایی مانند: اعتیاد، طلاق، بی‌سرپرستی، بزهکاری، فساد، سرقت‌های مسلحانه، کودکان خیابانی، خشونت‌های متعدد، روسپی‌گری و... که روز به روز بر تعداد آنها افزوده می‌شود و هیچ برنامه‌ی منظم و راهکار مدونی هم برای حل آنها هنوز وجود ندارد و هر روز جوامع را بیشتر درگیر می‌کند.امروزه دیگر واژه‌های ناخوشایند و نفرت‌انگیز سرقت‌های مسلحانه، خشونت‌های بی‌شمار همراه با استفاده از سلاح‌های گرم و سرد، اعتیاد، قاچاق انسان، ربودن کودکان و زنان برای فروش اعضای بدنشان و ده‌ها معضل مشابه که معنی و مفهوم آن برای کسی بیگانه نیست و نمی‌توان صدای گوشخراش این پدیده های شوم را ناشنیده انگاشت.
هر چند آسیب‌های اجتماعی در جامعه امروز در ابعاد و اشکال مختلف بیش از هر زمان دیگری موجب نگرانی شده است اما طبق تحقیقات انجام شده مواد مخدر به تنهایی منبع و منشاء بسیاری از آسیب‌های اجتماعی است و یکی از چالش‌های دولت، در حوزه اعتیاد است. اگرچه در زمینه آن، آمار دقیقی وجود ندارد اما طبق گفته مسولان مرتبط حدود 5 میلیون نفر مصرف کننده مستمر و غیرمستمر در کشور وجود دارد که با بعد خانوار آنها، بیش از 15 میلیون نفر از جمعیت کشور به صورت روزمره دغدغه و نگرانی در عرصه مواد مخدر دارند.
متاسفانه طبق آمارهای رسمی گرایش به مصرف مواد مخدر هر روز رو به افزایش است. میزان تولید مواد مخدر نیز در کشورهای تولیدکننده افزایش یافته که نشان از گرایش تقاضا در دنیا برای مصرف مواد مخدر است و با کمال تاسف باید اذعان داشت هرساله صدها نفر براثر مصرف موادمخدر در کشور جان خود را از دست می‌دهند.
اما یکی از موضوعات نگران‌کننده در موضوع اعتیاد، کاهش سن معتادان است که باعث شده کارشناسان نسبت به این موضوع واکنش‌های زیادی داشته باشند هر چند در میان مواد مختلف، مصرف تریاک، رتبه نخست را به خود اختصاص داده است. بعد از تریاک، شیشه و هروئین بالاترین رتبه را دارند اما مصرف ماده مخدر شیشه و گُل در ایران در میان نوجوانان و جوانان رو به افزایش است و کاهش سن اعتیاد و مصرف مواد مخدر به زیر 15 سال زنگ خطر بروز فاجعه است و از آن مهمتر و فاجعه بارتر افزایش و گرایش زنان و دختران به مصرف است که حدود ۱۰ درصد از جمعیت معتاد کشور را زنان تشکیل می‌دهد.
در این میان با یک دنیا تاسف باید اذعان داشت ایران به واسطه نزدیکی به یکی از اصلی‌ترین مراکز تولید مواد مخدر در جهان یعنی افغانستان و با وجود موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد و طلایی خود، از ضریب آسیب‌پذیری بالایی برخوردار است و متاسفانه در نسلی که باید در سازندگی و پیشبرد اهداف جامعه نقش مهمی داشته باشد؛ زمینه‌ی گرایش به مواد مخدر بیشتر وجود دارد.
بیش از ۷۰ درصد مواد مخدر دنیا در کشور افغانستان تولید می‌شود، افغانی‌ها همیشه تلاش کرده‌اند درصد بالایی از مواد مخدر تولیدی خود را از مرز ایران منتقل کنند، پس هر مبارزه‌ای صورت بگیرد باز با این معضل و پدیده شوم مواجه بوده و باید راهکار کاربردی‌تری در دستور کار متولیان قرار گیرد چرا که سیاست‌های مقابله و مبارزه با مواد مخدر در کشور شکست خورده است، همانگونه که از پایان سال ۹۷ مجازات اعدام برای مواد مخدر حذف شد.
اگر ما هر قدر برای مبارزه با مواد مخدر تلاش کنیم اما این تلاش در جهان و به خصوص کشورهای همسایه مثل افغانستان شریکی نداشته باشد کمتر نتیجه خواهیم گرفت. ولی به راستی اگر چنین است چرا در برخی از کشورها و حتی کشورهای همسایه، مواد مخدر تا این اندازه تهدید کننده نیست؟ آیا در عربستان، اردن، کویت، قطر و حتی عراق تا این اندازه خطر آفرین است؟
هرچند استانی مانند کردستان جزو استان‌های پاک در حوزه مواد مخدر است اما آمارهایی که در حوزه اعتیاد در استان و به ویژه شهرستان سنندج و سقز وجود دارد نگران‌کننده و تاسف انگیز است متولیان آمارهای دقیقی از مصرف کنندگان در دست ندارند اما همه در کوی و برزن چشممان به تعداد بالایی معتادان می‌افتد و در مراکز شهری مانند میدان انقلاب و خیابان انقلاب جمعیت معتادین کارتن خواب و دستفروش به وفور پیدا می‌شوند و قطعاً زیر پوست شهر و در لایه‌های پنهان موارد زیادی وجود دارند.
دکتر «اریکسون»، روانشناس برجسته کالیفرنیا را باید تنها معتاد مقدس در جهان نامید چرا که وی برای درک حالات یک معتاد، جهت مبارزه بهتر و درمان صحیح معتادان، خود را به چنگ مواد مخدر انداخت، اما افسوس که وی آن چنان در گرداب فرو رفت که از درمان خود نیز عاجز ماند. از این رو هنگام دفن او بسیاری از شخصیت‌های علمی گرد آمدند و با احترام او را به خاک سپردند.
وقتی «مائو» در چین به قدرت رسید و با خیل عظیم معتادان مواجه شد، دست به اقدام جالبی زد. او دولت را مسئول توزیع مواد مخدر کرد و طی یک دستور محرمانه به تدریج میزان مواد مخدر موجود در تریاک را کاهش داد. این روند تا آنجا ادامه یافت که رهبر چین طی یک سخنرانی رادیویی به معتادان چین گفت: از امروز دیگر هیچ یک از شما معتاد به مواد مخدر نیستید چرا که تریاک مصرفی شما یک ماده ساده گیاهی و مثلاً مختلط با شکلات بوده است. این اقدام او چندان موثر افتاد که بخشی عظیمی از معتادان از دام مواد مخدر گریختند و تنها معتادانی باقی ماندند که از مجاری غیر قانونی مواد مخدر را تهیه می‌کردند. در مبارزه با این عده نیز مائو گفت:» من به شما شش ماه فرصت می‌دهم، هر کس طی این مدت اعتیاد را کنار نگذاشت به دریا ریخته می‌شود.»
مواد مخدر، موادی شیمیایی یا سنتی هستند که می‌توانند عملکرد طبیعی بدن و سیستم عصبی مغز را تغییر دهند. این مواد با ایجاد وابستگی برای مصرف مداوم، باعث تغییراتی در احساس، ادراک و رفتار فرد می‌شوند. مواد مخدر به ۲ دسته صنعتی (با تغییر شیمیایی) و سنتی تقسیم‌بندی می‌شود.
انواع مواد مخدر سنتی
مواد مخدر سنتی موادی هستند که مستقیما از گیاهان طبیعی به دست می‌آیند و روی این نوع مواد اعتیادآور فرایندهای شیمیایی انجام نمی‌شود. معمولا عوارض و میزان وابستگی در مواد سنتی کمتر از صنعتی است.
از مواد مخدر سنتی می توان به مواردی مانند: تریاک، هروئین، حشیش یا بنگ، ماری جوانا یا گل، ماشروم و قارچ، ناس و کوکائین اشاره کرد.
انواع مواد مخدر صنعتی
مواد مخدر صنعتی از ایجاد فرایندهای شیمیایی روی گیاهان و مواد طبیعی اعتیادآور ساخته می‌شوند. این نوع مواد مخدر اثرات بیشتری نسبت به مواد مخدر سنتی دارند و عوارض زیادی به وجود می‌آورند. به همین دلیل جرم حمل مواد صنعتی بیشتر بوده و حکم سنگین‌تری دارد.
مواد مخدر ال اس دی، ماده مخدر ترامادول، قرص اکس یا اکستازی و ماده مخدر شیشه از انواع مواد مخدر صنعتی هستند و مورفین، آمفتامین و..از دیگر مخدرهای صعنتی هستند که در بخش درمان نیز با تجویز پزشک و کادر سلامت با دوز مشخص برای بیماران ویژه تجویز می شود.
راستی هر ساله در ایران در همه ایام و به ویژه در روز جهانی مبارزه با مواد مخدر چند تن مواد مخدر کشف شده به آتش کشیده می‌شود؟ در کشورمان سالانه چه میزان بودجه صرف مبارزه با موادمخدر می‌شود؟! میزان کشفیات در سال چقدر است و چند درصد از کل مواد توزیع شده را شامل می‌شود؟ تعداد شهدا و جانبازان مبارزه با مواد مخدر، میزان مصرف‌کنندگان مواد و... چقدر است؟
علل ناکامی در مبارزه با مواد مخدر و... چیست؟! و این درد بی پایان و اشک های آن به غصه‌ی و اشک بی‌پایان سرزمینمان تبدیل شده است. قصه‌ی آدم‌هایی که امروز گرفتار هستند و در گرداب و باتلاق سیاه اعتیاد، هستی خود را به حراج گذاشته‌اند و آدم‌هایی که فردا گرفتار می‌شوند و با بارش این باران سیاه، کودکان و فرزندان دلیر این خاک جزو نفرین‌شدگان قرار می‌گیرند و ما آدم‌ها هم هر روز آرزوی مرگشان را می‌کنیم و راحت از کنارشان در خیابان، در کوچه و در منزلمان آگاهانه یا ناآگاهانه تفاوتی نمی‌کند، کاری شاید از دستمان نیاید و شاید بیاید و دیگر خسته شده باشیم، می‌گذریم.
اما اگر امروز به فکر نباشیم و اقدام نکنیم فردا دیر خواهد شد و پشیمانی سودی ندارد و بدانیم که هیچ کاری نشدنی نیست، اگر خود پیش قدم نشویم هیچ کس برای ما سرزمین مان را نمی سازد. خودمان دست به کار شویم. روح متلاطم و پرسشگر خود را خودساز، برنامه ریز، آرام و امیدوار سازیم و از این آسیب و تهدید بزرگ دوری کنیم و نگذاریم وارد زندگی و روح و فکرمان شود و این مهم با همت جوانان شدنی است زیرا ما در جریان حوادث و مشکلات زیادی قرار گرفته ایم و چاره‌ای جز مبارزه نداریم. از یاد نبریم که حتی یک قطره‌ی باران هم می‌تواند سرتاسر برکه را تلنگر بزند، چرا آن قطره ما نباشیم.
* روزنامه نگار و فعال فرهنگی اجتماعی
آدرس کوتاه خبر: