سال از مرگ زنده‌یاد "محمد اوراز" گذشت؛ انسانی كه به عنوان اولین ایرانی و حتی اولین مسلمان موفق به صعود به قله اورست شد.
۱۶ شهریور در تقویم ورزش ایران روز غم‌انگیزی است؛ در چنین روزی ورزش کوهنوردی کردستان و ایران که نه، بلکه ورزش کوهنوردی جهان یکی از قهرمانان خود را از دست داد. «محمد اوراز» که باید او را عقاب بی‌مانند قلل جهان نام نهاد. او که بر اثر سقوط از قله هفت هزار و ۹۰۰ متری «گاشابروم» پاکستان مصدوم شد بود سرانجام جانش را از دست داد. ۲۰ سال از مرگ زنده‌یاد "محمد اوراز" گذشت؛ انسانی كه به عنوان اولین ایرانی و حتی اولین مسلمان موفق به صعود به قله اورست شد.
"اوراز" اگرچه ستون كوهنوردی ایران بود، اما بعد از گذشت این همه سال هنوز گمنام مانده و به اندازه یک فوتبالیست لیگ سوم ایران از او یاد نمی‌شود. چرا؟
مرحوم «اوراز» در ۲۶ شهریور سال ۱۳۴۸ در شهر نقده استان آذربایجان‌غربی متولد شد؛ وقتی به دنیا آمد، پدرش «احمد اوراز» در زندان فلک و افلاک، دوران محکومیتش را طی می‌کرد و پس از پایان محکومیت به شهر کاشمر تبعید شد و «محمد» نیز به همراه خانواده‌اش این دوران سخت را تحمل کرد.وی در سال ۱۳۶۷ موفق به اخذ مدرک دیپلم در رشته اقتصاد و علوم اجتماعی شد. پس از پایان دوران خدمت سربازی در سال ۱۳۷۳ در رشته تربیت بدنی دانشگاه ارومیه قبول شد.
زنده یاد «محمد» در همان دوران کودکی عشق و علاقه خاصی به طبیعت و کوهنوردی داشت و برای نخسیتن بار در سال ۱۳۶۷ به این ورزش روی آورد و در همان سال گروه کوهنوردی«قندیل» را پایه‌گذاری کرد.
در سال ۱۳۷۳ به همراه جمعی از دوستان خود و پیشکسوتان کوهنوردی نقده کانون کوهنوردان این شهرستان را تاسیس کرد و فعالیت حرفه‌ای وی از این دوران آغاز شد.
"اوراز" پرافتخارترین كوهنورد ایران محسوب می‌شود. او كه پیش از وارد شدن به رشته كوهنوردی ورزش‌های زیادی را تجربه كرده بود در نهایت به صعود علاقه‌مند شد و "دماوند" را برای اولین صعود خود انتخاب كرد.
وی در سال ۱۳۷۶ به عضویت تیم ملی کوهنوردی ایران درآمد و اولین تجربه هیمالیانوردی خود را به همراه تیم ملی به قله «راکاپوشی» با ارتفاع هفت هزار و ۷۸۸ کشور پاکستان با موفقیت سپری کرد.
سال ۱۳۷۷ نقطه اوج حضور «اوراز» در ورزش کوهنوردی بود و اردیبهشت این سال توانست برای نختسن بار به قله اورست بلندترین قله جهان صعود و مدال طلای کوهنوردی جهان را کسب کند.
اوراز در سالهای ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۰ به مدت سه سال متوالی به عنوان مرد سال کوهنوردی ایران انتخاب شد و ضمن عضویت در تیم ملی، به عنوان نخستین مربی درجه یك ایران شناخته شد و مجوز صعودهای دشوار فرانسه را نیز کسب کرد.
صعود موفق او به «راكاپوشی» منجر شد یك سال بعد تجربه‌ای پرافتخارتر را در كارنامه خود به ثبت برساند كه این اتفاق نقطه اوج حضور او در كوه بود و قله "اورست" زیر پاهای استوار این قهرمان کُرد ایرانی تسلیم شد. محمد با این صعود تاریخی توانست کوهنوردی ایران را به اوج برساند .
"اوراز" درخلال صعودهایش شاگردان زیادی را نیز تربیت كرد. محمد اوراز پس از صعود به اورست، به چند قله مرتفع دیگر صعود كرد آن هم بدون استفاده از كپسول اكسیژن. در اواخر تابستان 82 برای فتح «گاشربروم یك»، راهی رشته كوه «قراقروم» در پاكستان شد؛ صعودی كه تا نزدیكی‌های قله ادامه یافت اما ریزش بهمن او را در نوردید و محمد توسط تیم امداد و نجات به بیمارستانی در اسلام‌آباد پاکستان منتقل می‌شود ولی پس از 20 روز، در 16 شهریور 1382 چشم از جهان فرو بست و دنیای کوهنوردی را تنها گذاشت.
محمد اوراز آن‌قدر در شهر محل تولدش محبوب و مشهور بود كه در زمان تشییع جنازه‌‌اش تمام آذربایجان‌غربی سیاهپوش شد. مردم بدون توجه به نژاد و قومیت زیر تابوت مردی رفتند که بر بام جهان ایستاده بود.
پیكر مرحوم "محمد اوراز" در قلب كوه سلطان یعقوب نقده طبق وصیت خودش در وسط سكویی دایره شكل به خاك سپرده شد.
هر سال توسط گروه‌های کوهنوردی مراسمی برایش برگزار می‌شود و مردم نیز در ایام مختلف به ویژه در سالروز درگذشتش بر سر مزارش حضور می‌یابند و با نثار شاخه‌های گل و قرائت فاتحه یاد و نامش را گرامی می‌دارند. اما در همه این سالها تنها یک‌بار آن هم چند سال پیش برای ایرانیانی که در هیمالیانوردی جان‌شان را از دست داده بودند، مراسمی تحت عنوان «جاودانه‌های کوهستان» برگزار شد.
باید اذعان کرد که تاکنون حق مطلب در باره این چهره ملی در کشور ادا نشده است. اویی که پرچم ایران را بر فراز اورست به احتزاز درآورد چرا باید در موطن و زادگاهش مراسمی در شان وی برگزار نشود. واقعا رسالت دستگاه متولی ورزش کشور چیست؟ چقدر باید هزینه کرد تا قهرمانی دیگر چون اوراز از این دیار سر بر آورد؟
البته باید قدردان دوستدارانی بود که تندیس "محمد" را در چند شهر ازجمله زادگاهش نقده و درکه تهران و سنندج نصب کردند اما در مقابل آن همه عظمت و روح بزرگ و کار ماندگارش باید اعتراف کرد که هیچ کاری در شان و جایگاه این قهرمان فراموش نشدنی انجام نداده‌ایم.
نگارنده معتقد است باید زندگی و تجربیات و تصاویرش در کتاب‌های درسی مدارس گنجانده شود و به عنوان الگوی ملی برای نوجوانان و جوانان و نسل‌های آینده معرفی شود.
می‌توان در خیلی از مناطق مختلف کشور و در مسیرهای منتهی به کوهستان‌ها مجمسه و تندیس وی را نصب کرد، چرا که اوراز یک قهرمان ملی و الگوی بسیاری از کوهنوردان بود.
چند سال پیش در دیداری که با کاک "معروف اوراز" برادر زنده‌یاد "محمد اوراز" داشتم نکاتی را بازگو کرد که بسیار قابل تامل است. وی گفت: "برادر من با کمترین امکانات کوهنوردی کار خود را آغاز کرد. او معنای عبارت خواستن توانستن است را به خوبی نشان داد. محمد در آن زمان برای انتخاب شدن در تیم ملی کوهنوردی در زمستان به علم کوه صعود کرد در حالیکه تنها یک جفت پوتین سربازی داشت. آنچنانکه یکی از کوهنوردان با دیدن امکانات و لباس‌های کم او تعجب کرده و گفته بود تو با این وضعیت، بهار برمی‌گردی! اما او طی چند روز موفق به صعود شد و مدتی بعد هم به عضویت تیم ملی درآمد."
کاک معروف اظهار داشت: "ورزش کوهنوردی، ورزشی پر هزینه است و افراد به‌سختی هزینه‌های صعود و ابزار و وسایل مرتبط را تهیه می‌کنند ما هم به نسبت توان مالی و بنا به شرایطی که داشتیم در هزینه‌هایش حمایت کردیم اما متاسفانه همیشه تنگ‌نظری و موانعی هست که مایه نگرانی می‌شود. برادرم برای یکی از صعودهای بین المللی‌اش از بانکی چندصد هزار تومان وام گرفته بود که تا هنگام مرگش هنوز آن را تصفیه نکرده بود."
برادر زنده‌یاد "محمد اوراز" به نکات ارزشمند دیگری اشاره کرد و گفت: "محمد راه را برای کوهنوردی حرفه‌ای و هیمالیانوردی فراهم کرد و زمینه‌ساز توسعه و رشد ورزش کوهنوردی در ایران شد.
وی افزود: راه و هدف محمد راهی نیست که فراموش شود و امروز کوهنوردان بزرگی در ایران و به ویژه کردستان با فتح قله‌های بلند و بزرگ دنیا نام و یاد محمد را زنده نگه داشته‌اند. این برای ما و ورزش کوهنوردی جای افتخار است.
«معروف اوراز» همچنین در مورد برادرش گفت: "محمد عاشق کوهنوردی بود و با وسایل بسیار ساده، کوهنوردی حرفه‌ای را شروع کرد. کوهنوردی و هیمالیا نوردی در ایران و کردستان را از گمنامی درآورد و به آن رسمیت بخشید. این مهم امروز بر دوش همنوردان او قرار گرفته که هم از عهده آن خوب برآمده و مطمئنم بهتر و بیشتر آن را تحقق خواهند بخشید."
با شنیدن سخنان کاک معروف باید گفت، چرا جامعه ما دچار چنین وضعیتی شده است؟ رسیدن زنده یاد کاک محمد اوراز به این جایگاه آسان نبود، یقینا خون دل‌ها خورده و شب‌های زیادی را بیخوابی کشیده تا از شهری دورافتاده از دل آذربایجان غربی با کمترین امکانات اورست را فتح کند و نام خود را به عنوان اولین ایرانی فاتح اورست ثبت کند. آنچه مایه دلگرمی‌است اینکه امروز به پشتوانه نام "محمد اوراز" افراد بسیاری به کوهنوردی روی آورده‌اند و بسیاری از افراد موفق یا از شاگردان او هستند یا اینکه از او و راهش پیروی کردند.
در پایان این یادداشت یادآوری این نکته ضروری است که یاد کردن از قهرمان در هر جامعه‌ای به مثابه چراغی فراروی انسانها در یافتن راه رستگاری است اما متاسفانه همین فرزانگان و عالمان و قهرمانان و خادمان مردم در طول حیات آنگونه که شایسته و بایسته است حمایت نمی‌شوند و بعد از مرگشان نیز باز هم مظلوم و گمنام می مانند. "محمد اوراز" هم از این قاعده مستثنی نیست. بی توجهی وزارت ورزش و فدراسیون کوهنوردی به چنین قهرمانیو واقعا جای نقد دارد، چرا که سالها باید تلاش کرد تا "محمد اوراز"ی تربیت شود. آنها باید بدانند نادیده گرفتن قهرمانان" بی‌توجهی به سرمایه‌های کشور است. چرا باید سرمایه‌های ملی در آتش جهل تعصبات کور معدود افرادی بسوزند؟
"اوراز" در کُردی «هەوراز»، واژه‌ای است که به معنای «بلندی و ارتفاع» یا «بلندی کوه».
نام و یادش گرامی و راهش پر رهرو
آدرس کوتاه خبر:
