علل گرایش جوانان به دخانیات

گسترش روزافزون مصرف سیگار در جامعه و به ویژه در نوجوانان، از جمله مسایل و مشکلات اساسی جامعه ماست. بر همین اساس، در این پژوهش سعی شد که تاثیر آموزش مهارت های ابزار وجود و حل مساله، در پیش‌گیری و کاهش مصرف سیگار مطالعه گردد.

نمونه‌ی پژوهش حاضر، ۱۱۲ دانش‌آموز پایه‌ی اول مقطع متوسطه در منطقه‌ی ۱۰ آموزش و پرورش شهر تهران بود که در چهار گروه (دو گروه آزمایش و دو گروه گواه) قرار داشتند. شمار افراد گروه‌های آزمایش و گواه سیگاری، ۴۸ نفر (۲۴ نفر در هر گروه) و شمار افراد گروه‌های آزمایش و گواه غیر سیگاری ۶۴ نفر (۳۲ نفر در هر گروه) بود.

در این پژوهش، پس از مصاحبه اولیه و شناسایی دانش‌آموزان سیگاری و غیر سیگاری، و میزان مصرف سیگار دانش‌آموزان سیگاری، در ۱۰جلسه مهارت‌های ابزار وجود و حل مسئله به دو گروه آزمایش آموزش داده شد، اما به دانش‌آموزان دو گروه گواه هیچ‌گونه آموزشی ارائه نشد و آنها برنامه معمول خود را طی کردند.

شش ماه پس از زمان آموزش، میزان مصرف سیگار و نیز نگرش دانش‌آموزان نسبت به سیگار و سیگار کشیدن ارزیابی شد. داده‌های جمع‌آوری شده با روش‌های تجزیه و تحلیل واریانس، آزمون‌های تعقیبی، آزمون تی برای گروه‌های هم بسته و آزمون خی دو تجزیه و تحلیل شد. یافته‌ها نشان داد که با اطمینان ۹۹درصد آموزش مهارت‌های ابراز وجود و حل مساله درکاهش مصرف سیگار، و با اطمینان ۹۵ درصد آموزش این مهارت‌ها در پیش‌گیری از ابتلا به مصرف سیگار تاثیر دارد. همچنین بر اساس نتایج به دست آمده، آموزش این مهارت‌ها تاثیری معنادار در ایجاد نگرش منفی نسبت به سیگار و سیگار کشیدن ندارد.

با توجه به نتایج به دست آمده می‌توان با آموزش مهارت‌های ابراز وجود و حل مسئله به دانش‌آموزان، نسبت افراد سیگاری و میزان مصرف سیگار را کاهش داد.

مصرف سیگار یک رفتار پیچیده است که با زندگی روزمره برخی از افراد درآمیخته، عواملی مانند محل کار و منزل، گروه‌های کاری، سطح تحصیلی، مشخصه‌های فردی و اجتماعی شخص و توانایی فرد در مقابله با مشکلات، در سیگار کشیدن فرد موثرند. هیجان‌ها، افکار و فعالیت‌های روزمره فرد را به شدت به کشیدن سیگار ترغیب می‌کنند.

طبق نظر روانشناسان باید توجه داشت که داشتن دوستان سیگاری بیشترین نقش را در آغاز مصرف سیگار می‌توانند داشته باشند.

رسیدن به آرامش و تایید و پذیرش فرد از سوی گروه‌های هم‌سن و سال، نوجوانان را به سیگار کشیدن تشویق می‌کنند. از دیگر علت‌های این تمایل، اعتقاد به این مسئله است که سیگار کشیدن باعث رهایی از تنش شده و انجام امور را راحت‌تر می‌کند.

نکته دیگری که باید به آن توجه کرد، این است که خانواده نخستین و مهمترین نقش را در اعتیاد نوجوانان و جوانان به سیگار دارد، پس از خانواده اطرافیان و دوستان دارای نقش پررنگ‌تری هستند.

سرگرم کردن نوجوانان به ورزش، مطالعه، سرگرمی‌ها و تفریح‌های مفید و نشاط‌آور بهترین و موثرترین راه جلوگیری از اعتیاد به دخانیات محسوب می‌شود؛ برعکس، هر گونه برخورد لفظی، تنبیه، لجاجت و مخالفت بی‌دلیل و بی‌منطق با نوجوانان تحریک کننده بوده و او را بیشتر به این سمت می‌کشاند.

آموزش و ایجاد نظم و انضباط به نوجوانان کمک می‌کند تا نوسان‌های روانی را راحت‌تر پشت سر گذاشته و مجبور نباشند با روش‌های غیر اصولی مانند مصرف دخانیات خود را آرام کنند. وسوسه سیگار کشیدن بعد از کشیدن حتی یک نخ سیگار می‌تواند بیش از سه سال نهفته بماند.

بین مصرف نخستین نخ سیگار و سیگاری شدن یک دوره نهفته وجود دارد که می‌تواند سال‌ها طول بکشد، به همین دلیل وابستگی به دخانیات امری پیچیده با دلیل‌های متعدد است که به ابعاد شخصیتی فرد و گروه‌های اجتماعی و اقتصادی مرتبط است.

به عبارت دیگر هر فرد سیگاری یک شبه سیگاری نمی‌شود، بلکه علت‌های متعدد از دوران جنینی به بعد دست به دست هم می‌دهند تا در نهایت یک فرد سیگاری را به وجود آورند؛ بنابراین همانگونه که سیگار کشیدن یک انتخاب شخصی است، ترک آن هم یک انتخاب است و تا زمانی که فرد خودش نخواهد، نمی‌توان زیاد کار مفیدی برایش انجام داد.

در اصل ترک هر گونه اعتیاد از جمله سیگار با استفاده از فشار و تهدید بی‌نتیجه است و بهترین کمک برای ایجاد انگیزه در فرد، نشان دادن ضرر و زیان مصرف دخانیات و از سوی دیگر فایده‌های ترک کردن آن است.

با ایجاد انگیزه شاهد نتیجه‌های بهتر و پایدارتر در دراز مدت هستیم. باید به فرد مصرف‌کننده سیگار آموخت هر عادتی که انحرافی در فکر انسان به وجود آورد، باید تحت کنترل و سلطه قرار گرفته و قطع شود. باید افراد بر عادت منفی غلبه کنند.

فراموش نکنیم که ترک سیگار از همان نوجوانی بهترین راه برای داشتن یک عمر سلامتی و زندگی سالم است.

روابط عمومی مرکز بهداشت سنندج