پژوهشگر تاریخ: اخلاق در هورامان عقلانی و ریشه‌دار است

روژان پرس: همایش بین‌المللی «هورامان؛ ثبت جهانی، فرهنگ و توسعه پایدار» صبح شنبه با حضور مسئولان، اساتید دانشگاه، فعالان فرهنگی و اجتماعی و اصحاب رسانه  در روزهای 25 و 26 تیر ماه جاری (16 و 17 ژوئیه 2022) در دانشگاه رازی کرمانشاه برگزار شد.

وزیر میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی در این همایش با اشاره به ثبت جهانی اورامان، این منطقه را نمونه برجسته‌ای از معماری ایرانی اسلامی دانست و گفت: هنر و معماری خانه‌های منطقه اورامان به شکلی است که روی هم ساخته شده اما بر یکدیگر اشرافیت ندارند و این کاملا منطبق با هویت دینی ما یعنی حجاب و عفاف است.            

عزت الله ضرغامی» افزود: مدت‌ها است سازمان یونسکو از واژه منظر فرهنگی استفاده می‌کند، زیرا میراث ملموس و ناملموس آنقدر از لحاظ مفهومی به هم گره خورده‌اند که جدا کردن آنها در خیلی از موارد امکان پذیر نیست، مانند بناهای ساختمانی که بخش بسیار بزرگی از آن مربوط به مسائل فرهنگی آن جامعه است از جمله در شهرهای یزد و منطقه اورامانات.
وی در ادامه با قدردانی از بانیان همایش " هورامان" ثبت جهانی فرهنگ و توسعه پایدار»، گفت: مردم کرمانشاه طی هزاران سال زندگی و مهارت‌های  خودشان، فرهنگ، آداب، آیین و رسوم شان را هماهنگ با طبیعت شکل دادند و این معماری زیبا منطقه اورامانات که در جهان فوق العاده است؛ مبتنی بر همین هماهنگی زندگی آنان با طبیعت است.
ضرغامی بیان داشت: وقتی کارشناسان یونسکو در اورامانات هنرمندی مردم سخت کوش، مهارت و مقاومت  این دیار را در معماری، تولید محصولات کشاورزی در دل کوه، خلق صنایع دستی مختلف و متنوع آنها از یکطرف و از طرف دیگر داشتن آداب و رسوم فرهنگی-  اجتماعی شاخص متفاوت آنها را دیدند که در جهان بی نظیر است، با ثبت جهانی منطقه اورامانات و معرفی آن به جهان موافقت کردند.
ضرغامی خطاب به کسانی که میراث فرهنگی را مانع توسعه شهرها می‌دانند، گفت: منطقه اورامانات نشان داد به هیچ وجه این گونه نیست، میراث فرهنگی اگر به درستی به آن توجه شود، اتفاقا در دنیای امروز پیشران توسعه است؛ زیرا حاصل یک تجربه و انباشتی از دانش بومی است که در طول هزاران سال شکل گرفته و پشتیبان توسعه است.
وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در ادامه با اشاره به ارسال ۴۰۰ مقاله علمی، پژوهشی، تحقیقاتی به همایش " هورامان" ثبت جهانی، فرهنگ و توسعه پایدار دانشگاه رازی از نخبگان، نویسندگان، استادان دانشگاه و علما خواست در عصری که در فضای مجازی قرار داریم و همگان در سراسر جهان مطالب را از این طریق دنبال می کنند، نسبت به بارگذاری و تولید محتوای علمی با زبان و ادبیات درست، کلید واژه ها و دانلود آسان از دستاوردهای فرهنگی، اجتماعی، دینی ثبت جهانی منطقه اروامانات در فضای مجازی مبادرت کنند.

سرپرست دانشگاه رازی کرمانشاه در آیین آغاز به کار این همایش با بیان اینکه بیش از ۴۰۰ مقاله به دبیرخانه همایش بین‌المللی هورامان ارسال شده است برگزاری این همایش را از جهات اقتصادی، گردشگری، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی یک رویداد و ظرفیتی مهم برای استان دانست و افزود: پیشذنشست‌های متعدد طی چند ماه اخیر با موضوع هورامان در دانشگاه رازی برگزار شد و تمام تلاش ما برگزاری همایشی در شان هورامان و استان کرمانشاه است.

دکتر «محمدنبی احمدی» تاکید کرد: دانشگاه رازی به جهت احساس مسوولیت و تکلیفی که در قبال استان بر خود می‌داند، در این زمینه ورود کرد و در این فرصت محدود نیز تلاش‌های ستودنی عوامل علمی و اجرایی همایش بوده‌ایم.

سرپرست دانشگاه رازی کرمانشاه رویداد بزرگ هورامان را فرصتی برای توسعه استان در ابعاد مختلف دانست و گفت: در دوران جنگ تحمیلی و روزگاری که استان های دیگر با دلار یک صدم قیمت فعلی مشغول تقویت و توسعه زیرساخت های خود بودند، کرمانشاه درگیر جنگ و تبعات ناشی از آن بود و در شرایط فعلی نیز دانشگاه رازی به سبب احساس تکلیف خود برای کمک به توسعه همه‌جانبه استان برای برگزاری همایش بین المللی هورامان پیشقدم شده و در این راستا همه توان خود را به کار خواهد گرفت.

دبیر علمی همایش بین المللی هورامان نیز با اشاره به اینکه بیش از ۴۰۰ نفر میهمان برای حضور در همایش بین المللی هورامان دعوت شده‌اند، گفت: باتوجه به تأکید سرپرست دانشگاه رازی و با نیّت ایجاد خاطره‌ای خوش در ذهن میهمانان هیچ هزینه‌ای بابت ورودی همایش از شرکت‌کنندگان و نویسندگان مقالات دریافت نمی‌شود.

دکتر «نادر نادری» افزود: ثبت جهانی منظر فرهنگی هورامان یک افتخار بزرگ برای کشور در نظام بین‌المللی و برای استان و به طور ویژه برای منطقه هورامان است که بی شک بسترساز توسعه اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و دیپلماسی خواهد بود.

وی با بیان اینکه کرمانشاه بیشترین سهم را در برخورداری از مساحت منطقه هورامان دارد، گفت: ۶۰ درصد از منطقه هورامان در استان کرمانشاه، ۳۰ درصد در استان کردستان و ۱۰ درصد نیز در استان حلبچه عراق واقع شده است و طبیعی است که نقش کرمانشاه در بهره‌برداری از این فرصت کم نظیر، یعنی ثبت جهانی منظر فرهنگی، باید پر رنگ‌تر باشد.

وی از برگزاری ۱۸ پیش نشست تخصصی با حضور کارشناسان و سخنرانان بین المللی در ارتباط با همایش بین المللی هورامان توسط دبیرخانه همایش و استقبال بیش از ۲ هزار نفر از این پیش نشست‌ها خبر داد و گفت: برگزاری همایش های بین المللی اقدامی بسیار حساس و نیازمند زمان مناسب است اما با تلاش شبانه روزی، کار یک سال را در چهار ماه انجام دادیم.

استاد دانشگاه و پژوهشگر تاریخ هم با اشاره به ریشه تفکر و اندیشه چندین قرن اندیشمندان و عرفا در منطقه اورامانات، گفت: اخلاق در اورامانات که امروز زبانزد عام و خاص است یک اخلاق عقلایی و ریشه دار است.

«محمد علی سلطانی» افزود: تمام موسیقی در غرب ایران و کوه‌های زاگرس که وجود دارد، هسته اصلی آن در هورامان شکل گرفته است.

وی خطاب به محققان و پژوهشگرانی که می‌خواهند این سرزمین را دوباره بشناسند، گفت: تاریخ مکتوب منطقه اورامانات از برخی از شهرهای دیگر کرمانشاه و کردستان بیشتر است و همین نکته بس که تا اوایل حکومت قاجاریه رده بندی ها و گروه بندی ها و ساختار اجتماعی منطقه اورامانات براساس گروه بندی های اصناف و حرف و مشاغل بوده است.

سلطانی افزود: به همین خاطر، ریشه بسیاری از صنایع دستی مانند نساجی که امروز در حال انقراض است، آهنگری سنتی، نجاری و تمام لوازم و وسایل زندگی را می توانیم ریشه آنها را در هورامان جستجو کنیم.

سلطانی با اشاره به ثبت جهانی بیستون در سال‌های قبل، گفت: زمانی که رابینسون کتیبه بیستون را خواند، مطالب و پژوهش ها و تحقیقات پیرامون او به اکثر زبان های جهان ترجمه و منتقل شد، همه کشورها درباره بیستون مطلب نوشتند و خواندند که با ثبت جهانی اورامانات مطمئنا مقالات علمی در باب این منطقه نیز به ۱۹۵ کشور عضو سازمان یونسکو ارسال می شود و درباره آن می خوانند می نویسند و این کار بسیار ارزشمندی برای منطقه ماست که شناخته شود.

وی در ادامه ابراز تاسف کرد: از زمانی که ثبت جهانی اورامان تا امروز حتی یک اطلس و نقشه جامع از اورامان چه در دانشگاه رازی و چه در دانشگاه کردستان تهیه نشده و این بزرگترین لطمه است چرا که ما  هنوز اطراف خود را نمی شناسیم.

این محقق و پژهشگر اضافه کرد: ثبت جهانی اورامان فقط با سخن گفتن و از روی کاغذ که نمی‌شود کاری کرد، بلکه همت بلند و گسترده می‌خواهد که مطالب را از روی کاغذ بیرون و به حرکت درآوریم و امیدوارم که نتایج این همایش ارزنده امروز خروجی داشته باشد و بتوانیم بگوییم هورامان ثبت جهانی شده است.

سلطانی همچنین با تجلیل از دانشگاه رازی برای شناساندن علمی منطقه اورامان ابراز امیداروی کرد این همایش مقدمه‌ای باشد برای شناسایی و شناخت علمی و پژوهشی و تحقیقی دیگر مناطق استان مانند گیلان غرب، قصرشیرین و دالاهو و دیگر نقاط.

این پژوهشگر با بیان اینکه نباید فرهنگ گردشگری بر فرهنگ هورامان زال شود، گفت: ما چه بخواهیم و چه نخواهیم در معرض این موضوع قرار می‌گیریم اما با اتخاذ رویکردهای درست فرهنگی توسط دستگاه‌هایی اجرایی مانند برگزاری کلاس‌های متعدد آموزش گردشگری برای افراد بومی می‌توانیم تا حد زیادی جلو این موضوع را بگیریم.

فعال فرهنگی اقلیم کردستان عراق نیز درباره سه‌گانه جهانی «قلعه اربیل»، «کتیبه بیستون» و «هورامان» تا پاسداشت زبان‌ و زنان، محیط زیست و توسعه ارتباطات میان دانایان سخنرانی کرد.

«عباس غزالی»، گفت: از اربیل آمده‌ام تا بگویم «ارگ اربیل»، «کتیبه بیستون» و «هورامان» سه افتخار بزرگ هستند که در یونسکو ثبت جهانی شده‌اند؛ سه مکانی که از هزاران سال پیش تا کنون زندگی در آنها جریان داشته است که این خود نشان از استقامت و حب‌وطن در میان مردمان این سرزمین دارد.

وی گفت: آنچه که در اینجا می‌خواهم با تأکید بیشتری بدان اشاره کنم، اهمیت و ارجحیت‌ فرهنگ است؛ فرهنگی که در عصر جهانی‌شدن، مرزهای سیاسی را با نگاهی فرامرزانه و انسان‌محور و ترقی‌خواهانه در می‌نوردد. در واقع، ترقی فرهنگی به عنوان یک رکن اساسیِ پیشرفت از ملزومات اصلی و مهم «توسعه پایدار» است.

این فعال فرهنگی افزود: از نگاهی منطقه‌ای نیز باید ازعان داشت که تشعشع توسعه فرهنگیِ هر یک از واحدهای خاورمیانه بازتاب خود را بر دیگر واحدهای منطقه خواهد داشت؛ بخصوص توسعه فرهنگی در منطقه‌ای که حاکی از اشتراکات زیاد فرهنگی و درهم‌تنیدگی بخش‌هایی از ریشه‌های مشترک تاریخی که از اهمیت مضاعفی برخوردار است.

در این میان، بحث توسعه در جوامع ساکن در جغرافیای تمدن نوروز با جهان‌بینی آزاداندیشانه و عدالت‌خواهانه، امید به صلح دائمی و روابط حسنه را برای کشورهای هم‌جوار به ارمغان می‌آورد. چراکه نوروز، به عنوان یک سرمایه مشترک و پرارزش فرهنگی، تاریخی و اجتماعی در منطقه، می‌تواند نماد همکاری، اعتماد، گذشت و محبت برای ایجاد آینده‌ای درخشان ایفا کند.

وی اظهارداشت: با این نگاه، توسعه هورامان در مرحله اول تأثیرات مثبتی را بر بخش هورامان واقع در اقلیم کردستان و سپس در مرحله دوم بر تمام زاگروس‌نشینان خواهد داشت. امید است در مراحل بعدی دایره این تأثیر در منطقه وسیع‌تر شود.

با مشاهده اینکه امروزه مردم کرمانشاه، هورامان و اربیل؛ توانسته‌اند میراث تاریخی خود را از تاق‌بستان و هورامانات گرفته تا ارگ اربیل بسان تمدن بشریت در عرصه جهان عرضه کنند، در این عصر وظیفه اصلی ما حفظ این میراث و فرهنگ اصیل است.

اما باید تأکید کنم که حفظ میراث مذکور در سه محور اساسی قابل پیگیری است:

یکم، حمایت از زبان و لهجه‌های متنوع کُردی، از جمله کرمانجی بالا، کرمانجی میانه، کلهوری، لکی و هورامی به عنوان شالوده فرهنگی غنی، که علی‌رغم تکان‌های وحشتناک تاریخی پا برجا و استوار ماندند، باید در جهت تقویت و ترویج آن تلاش شود. بالأخص لهجه غنی و ریشه‌دار هورامی را باید از گزند روزگار حفظ کرد و با ترویج و مکتوب کردنش آن را از خطر انقراض رهانید.

در این رابطه باید گفت که ارتباط میان پیشرفت، زبان و زن پیوندی ناگسستنی است، چرا که مادران به عنوان بهترین معلم بشریت در راستای پیشرفت جامعه، می‌توانند تعلیم نمایند، در این راستا تعلیم به زبان مادری باید در اولویت قرار بگیرد.

دوم، اگر از یک سو در گذشته، زاگرس سرزمین و زبان ما را از خطر اِشغال و اضمحلال حفظ نموده و از سوی دیگر تا به امروز هم منبع سرشاری از اکسیژن بوده، امروزه وظیفه ماست که با آگاهی و اراده قوی، در جهت بقای زندگی، محیط زیست زاگرس را حفظ کنیم و راه نفس را از این زیستگاه غنی و طبیعت بکر، به بهانه‌های مختلف، مسدود نکنیم. در این باره صراحتاً باید تأکید داشت که مُیسر کردن این امر، به ویژه رفع مشکل گرد و غبار و حفظ جنگلها و تنوع زیستی زاگرس، بدون هماهنگی و همکاری ایران و اقیلم کردستان و کشورهای منطقه امری دشوار است.

سوم، لازم است با ارتباط عمیق‌تر میان نخبگان و فضلای اهل دانش و با ایجاد اعتماد و مشارکت فعال فرهنگیان در پی احیای سرمایه اجتماعی و فرهنگی باشیم. چون هرقدر روابط و همکاری‌ها میان نخبگان و افراد اهل دانش و متخصص بیشتر شود، مطمئنا از حجم مشکلات فعلی کاسته خواهد شد.

ماموستا مُلا «قادر قادری» هورامان را دیار عرفا و ادیبان دانست و یاد و خاطر هزار و ۵۰۰ شهید و سه هزار جانباز شهرستان پاوه را گرامی داشت و آن را سند افتخار مرزداری و وفاداری مردمان اورامانات به کشور و نظام جمهوری اسلامی اعلام کرد. 

وی در ادامه از تمام کسانی که برای ثبت جهانی اورمان که شامل ۴۰۹ هکتار از استان کرمانشاه- کردستان و حلبچه عراق است قدردانی کرد و گفت: هر ساله یونسکو برای محافظت از مناطقی که ثبت می کند، به دولت‌ها بودجه‌ای می‌دهد که امیداوریم این اعتبارات در راستای محافظت از این مناطق هزینه شود.

ماموستا قادری بیان داشت: ثبت جهانی اورامان باید سبب رشد و بالندگی فرهنگی مردمان شود و این رشد نیازمند برنامه‌ریزی دقیق است و در این راستا پایگاه فرهنگی در منطقه باید راه اندازی شود.

وی با اشاره به اینکه در طول ۲ هفته تعطیلات عید نوروز ۴۵۰ هزار دستگاه خودرو  وارد اورامانات شد، گفت: آمدن گردشگران باید به مسائل فرهنگی ما کمک کند، و از این رو نیازمند برنامه های فرهنگی منطبق با فرهنگ مردم منطقه هستیم.

امام جمعه پاوه در ادامه با اشاره به هجمه های فرهنگی به کشور و جوانان، گفت: در حال حاضر هجمه های فرهنگی دشمنان روی بام و درب خانه های ما نشسته است و تاثیر خودش را برجوانان ما گذشته لذا باید مسئولان فرهنگی و ادبی ما گام های بلند در راستای بهبود اوضاع فرهنگی و اخلاقی جوانان بردارند.

در چهل و چهارمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو (UNESCO) پرونده منظر فرهنگی اورامانات /هورامان بررسی و با تصویب اعضای کمیته، این منطقه به عنوان بیست و ششمین میراث فرهنگی ملموس ایران در فهرست جهانی یونسکو ثبت شد.

پرونده ثبت جهانی منظر فرهنگی اورامانات در استان‌های کرمانشاه و کردستان با حدود ۴۰۹ هزار هکتار عرصه و حریم قرار دارد که ۱۰۶ هزار هکتار آن مربوط به عرصه و ۳۰۳ هزار هکتار نیز جزو حریم است.