روژان پرس: بحث صادرات در عصر حاضر از انحصار کالاهای صنعتی و محصولات کشاورزی خارج شده و حوزه خدمات فنی و مهندسی وارد این میدان شده که به علت بالا بودن نیاز به این خدمات و نهفته بودن درآمدهای کلان در بطن آن، فصل جدیدی از تلاش کشورها برای بهرهمندی حداکثری از مزایای صدور توانمندیها شکل گرفته است.
کشورهای پیشرو در این عرصه تمام توان خود را برای جلوگیری از ظهور رقبای قدرتمند به کار میگیرند اما نگاه به روند حاکم بر بازار خدمات فنی و مهندسی حکایت از غیر ممکن بودن این تلاشها دارد زیرا هر روز بر تعداد صادرکنندگان افزوده میشود.
غیر قابل تحریم بودن خدمات فنی و مهندسی فرصت مناسبی برای کشورهای درگیر جنگ اقتصادی و ممالک عقبمانده از کاروان توسعه صنعتی ایجاد نموده تا از این طریق بتوانند روند توسعه خود را تقویت نمایند تا بتوانند تابآوری اقتصاد در برابر توطئههای اقتصادی را افزایش دهند.
اکنون که ایران خروج از اقتصاد نفتی را در دستور کار قرار داده و درگیر جنگ اقتصادی است ورود به حوزه صادرات خدمات فنی و مهندسی بهترین راه برای رونق بخشی به اقتصاد است چون کشور از پتانسیل بالایی در این راستا برخوردار بوده و کشورهای همسایه نیاز به این خدمات دارند.
کردستان به علت برخورداری از دانش فنی– مهندسی، نیروی انسانی مجرب و قرار داشتن در نقطه تماس مستقیم با کشور عراق، ظرفیت بالایی برای صدور این خدمالت دارد و دولت اقلیم کردستان و حکومت مرکزی عراق به علت برنامهریزی برای خروج از تبعات بحرانهای جنگ خلیج فارس، قیام سراسری بر علیه حزب بعث، تنشهای داخلی و فتنه داعش بیش از همه کشورها نیاز به خدمات فنی و مهندسی دارد.
بنابراین ضرورت دارد تا دولت همه زمینههای قانونی، تشکیلاتی و بستههای حمایتی کامل را برای رونقبخشی به صادرات خدمات فنی و مهندسی به کار گیرد تا کشور بیش از این زمان و فرصتها را از دست ندهد.
روژانپرس با هدف اطلاعرسانی در خصوص ظرفیتهای فنی و مهندسی کردستان و نیازهای حمایتی فعالان این حوزه گفتوگویی با مهندس سامان مجذوبی عضو اتاق مشترک ایران و عراق، انجمن صادرات خدمات خدمات فنی و مهندسی و سازمان نظام مهندسی استان کردستان انجام داده که نتیجه این گفتوگو به صورت سوال و جواب تقدیم میگردد.
کردستان از چه میزان پتانسیل خدمات فنی و مهندسی برخوردار است؟
استان کردستان همانند سایر استانهای ایران دارای پتانسیلهای بالایی است که باید از آن استفاده شود، خصوصا در حوزه صادرات خدمات فنی و مهندسی. قرار گرفتن استان در مجاورت عراق بهترین فرصت برای مراودات صادراتی با کشور عراق و اقلیم کردستان است، اشتراکات دینی، قومی و فرهنگی بین دو ملت و قرار گرفتن در مسیر ترانزیتی را هم باید مزید بر علت دانست.
کردستان چه تعداد شرکت دارای ظرفیت صادرات فنی و مهندسی دارد؟
در مورد تعداد شرکتها، مهندسین، تولیدکنندگان، نمایندگان فروش و انجمن صنفی کارگران در حوزه صنعت ساختمان باید به اطلاع برسانم تعداد شرکتها در استان کردستان (پیمانکاران) حدود ۱۲۰۰ شرکت هستند که از این تعداد شاید حدود ۱۰۰ شرکت آن در حال حاظر فعال هستند و در خصوص مهندسین طبق آماری که دارم در سازمان نظام مهندسی تقریبا ۸۵۰۰ عضو داریم و از این تعداد ۵۵۰۰ عضو پروانهدار داریم. از اینکه در مورد آمار از تقریبا استفاده کردم به این دلیل است که سالانه و بعضا حتی فصلی و ماهانه به تعداد این عضوها اضافه و کسر میگردد. در خصوص نمایندگان رسمی فروش و تولیدکنندگان صنعت ساختمان هم آمار دقیقی نداریم و همچنین در صنف استادکاران و کارگران نیز باید عرض کنم حدود هفده هزار عضو داریم که یک سوم این اعضا نیز از نظر مهارت و دانش فنی درجهبندی شده.اند.
جایگاه استان در سطح ملی در چه ردهای است؟
ما اگر بخواهیم جایگاه را مشخص کنیم باید مبنای آماری و دیتا داشته باشیم که به نسبت شهرهای دیگر مقایسه کنیم اما متاسفانه چون آماری وجود ندارد نمیتوان جایگاه استان کردستان را مشخص کنیم ولی طبق تجربه و اطلاعات شخصی که از سایر استانها داریم جایگاه خوبی نداریم و با وجود رکود اقتصادی مخصوصا در صنعت ساختمان که هر ساله در مجلس از بودجه آن کسر میشود بر شدت این وضعیت افزوده میشود، در صورتی که همه واقفیم پیشرفت و آبادانی هر کشوری بستگی به عمران و بخش صنعت ساختمان دارد؛ یعنی اگر بخواهیم ساده صحبت کنیم اگر بودجه و بخش عمرانی در هر شهر و کشوری در حد قابل قبولی باشد، صنعت ساختمان در رونق بخشی بعد از گردشگری قرار میگیرد و میتواند به پیشرفت کشور بیانجامد.
وضعیت انظباط تشکیلاتی در حوزه فنی مهندسی استان را چکونه میبینید؟
در وضعیت تشکیلاتی مخصوصا در سازمان نظام مهندسی خوشبختانه طبق قانون و آئیننامههای مهندسی همه مناسبات مشخص و تعریف شده است و کلیه مهندسان ردهبندی و هر کدام در حوزههای خود مشغول به فعالیت هستند و بخشهای عمران، معماری، مکانیک، نقشهبرداری و... دستهبندی شدهاند و ضعفهایی هم وجود دارد که به نظر بنده این ضعفها متاثر از قوانین نیست و ریشه در رویکردها و سلایق مدیران اجرایی دارد؛ تبدیل کردن این ضعفها به نقطه قوت، نیاز به حضور و کمک خود اعضای سازمان نظام مهندسی دارد و امیدواریم که هر چه زودتر با اتحاد و همبستگی این کمبودها و ضعفها را که در دورههای قبل بوده ترمیم و اعتماد را بین مهندسین و مردم ایجاد کنند.
وضعیت بسترهای قانونی در حوزه حمایتی و نوع تعامل با تشکلها چگونه است؟
بگذارید این سوال را با ذکر یک مثال پاسخ دهم، قانون به ما اجازه عبور از چراغ قرمز را نخواهد داد ولی وقتی یک مامور راهنمایی و رانندگی دستور میدهد که حرکت کن حکم پلیس فراتر از قانون است و میتوانی چراغ قرمز را رد کنی. قوانین در همه زمینهها و کل دنیا در راستای نظم و انظباط جامعه وضع میشود و همانطور که روزانه شاهد پیشرفت و تکنولوژیهای جدید در دنیا هستیم باید هر ساله بعضی از قوانین اصلاح شود و برای تولیدکنندگان و مهندسان و تاجران برنامه حمایتی داشته باشد، متاسفانه ما در صادرات چند مورد و اشکال اساسی داریم که اگر این چند مورد را مد نظر داشته باشیم بسیاری از مشکلات ما حل خواهد شد.
اول اینکه ما یک هسته مرکزی از بخش خصوصی نیاز داریم که بتوانند در همه بخشها به ویژه در صادرات صنعت ساختمان و صنایع وابسته به آن یک نماینده از تشکلهای و انجمنها از جمله سازمان نظام مهندسی، انجمن صنفی کارگران، تولیدکنندگان ، نمایندگان فروش و پیمانکاران داشته باشیم و ناظرانی هم که تجربه کاری و آشنایی با کشور همسایه (اقلیم کردستان عراق) دارد به صورت یک هسته تشکیل دهیم و کار این نمایندگان و ناظران فقط تسهیل در امور صادرات باشد.
دوم اینکه ما بعضا در اجرای قانون و تجارت با کشور همسایه مخصوصا اقلیم کردستان عراق سلیقهای عمل و بیشتر امنیتی به این مرزها نگاه میکنیم نه اقتصادی. اگر خاطرتان باشد تا کنون چندین بار مرز را مخصوصا باشماق را بستهاند بدون اینکه از قبل هماهنگی با تجار و بازرگانان داشته باشند و مهمترین آن بسته شدن مرز به مدت طولانی آن هم زمانی که کردستان عراق یک انتخابات داشت و چندین مورد دیگر و واقعا تاجران و بازرگانان لطمه زیادی دیدند. از آن نظر که نتوانستند به تعهدات اقتصادی که داده بودند عمل کنند و این خود یک بیاعتباری نه فقط برای تاجران بلکه برای دولت بود. سوال اینجا است که چرا ترکیه مرز خود را نبست؟ اسم ترکیه را آوردم ، ترکیه در معاملات اقتصادی بسیار زیرکانه عمل میکند و وقتی ما مرز را میبندیم راه را برای ترکیه باز میکنیم، ما قبلا بازار سلیمانیه را تا صددرصد گرفته بودیم و داشتیم به بازار اربیل و سایر شهرهای شمال عراق نفوذ میکردیم ولی متاسفانه با سهلانگاری، اربیل را که از دست دادیم هیچ حتی ۵۰ درصد از بازار سلیمانیه را هم از دست دادیم.
سوم با این نوسانات ارز، حذف ارز ترجیحی و مشوقهای صادراتی از طرف دولت و برنامه نداشتن در خصوص حمایت از تولیدکنندگان و بازرگانان قطعا این بازار ۵۰ درصدی را هم از دست خواهیم داد و جای خود را به ترکیه و مخصوصا چین میدهیم.
چهارم دولت ترکیه بسیار جسورانه از تولیدکنندگان و بازرگانان حمایت میکند و قراردادهایی را با اقلیم کردستان وضع کرده که هم بازرگان خود را حمایت میکند و هم تعهد به بازرگانان اقلیم کردستان عراق میدهند که هیچکدام متضرر نشوند و این قوت قلبی و تجارت را بین بازرگانان ایجاد کردهاند.
دولت ایران متاسفانه تمام تعهدات را پای خود بازرگانان گذاشته است. در پایان این پرسش باید بگویم که اگر ما نتوانیم با برنامهریزی و حمایت دولت و ایجاد یک هسته مرکزی و از افراد متخصص و صاحب نفوذ و اعتبار استفاده کنیم این فرصت را هم از دست خواهیم داد.
باید بگویم که بازار صادراتی موجود بهترین فرصت است که از آن استفاده کنیم. ما در مهر ماه ۹۸ توانستم با اتحادیه بازرگانان و اتحادیه مهندسین کوردستان و اتاق بازرگانی رایزنیهایی داشته باشیم و مخصوصا در حوزه صادرات خدمات فنی مهندسی که یکی از پردرآمدترین حرفه و ارزآوری است و همچنین چون از توان مهندسی جزو کشورهای برتر هستیم فعالیت خود را شروع کنیم که متاسفانه با وقفهای دو ساله مواجه شدیم و آن هم انتشار ویروس کرونا بود که واقعا نمیتوانستیم فعالیت کنیم اما با پایان یافتن کرونا و ارتباطهایی که در طول این مدت حفظ کردیم امسال با یک هیئت ۹ نفره سفری داشته باشیم.
مقصدهای صادراتی ما در حال حاضر سلیمانیه است و اگر بتوانیم درست و هدفمند عمل کنیم قول خواهم داد که به اربیل و موصل و حتی بازار صنعت ساختمان سوریه ورود خواهیم کرد.
میزان صادرات خدمات فنی مهندسی در دو سال اخیر چقدر بوده است؟
میزان صادرات در دو سال اخیر را نمیدانم و همانطور که در پاسخ سوال قبل اشاره کردم متاسفانه کرونا همه برنامه ریزیها را مختل کرد. همچنین الان باید عرض کنم حتی قبل از دو سال قبل را هم نمیدانیم چرا که ما آمار دقیقی از صادرات خدمات فنی و مهندسی نداریم و این خود یک ضعف است که باید با برنامهریزی در امسال این امر را هدفمند کنیم.
دستاوردهای سفر به سلیمانیه چه بود؟
در این سفر ما یک هیئت ۹ نفره متشکل از اعضای سازمان نظام مهندسی که بعضی از آنها خود تولیدکننده بودند و برخی نماینده شرکت بودند حضور داشتند و مورد استقبال قرار گرفتیم و حتی پیشنهاد تفاهمنامه از طرف اتحادیه مهندسین کوردستان داشتیم که با پیشنهاد بنده تفاهمنامه را موکول کردیم به دعوت متقابل که به زودی از آنها دعوت به عمل میآوریم و تفاهمنامه را در استان کردستان ایران تنظیم و عقد خواهیم کرد.
مهمترین دستاوردی که در طول این چند جلسه داشتیم، این بود که توانستیم بازار سلیمانیه و وضعیت ساخت و ساز را رصد کنیم و به نقاط ضعف و قوت خودمان دست پیدا کنیم. در حال حاظر صنعت ساختمان در ایران دچار بحران و ساخت و سازها ضعیف شده است به صراحت اعلام میکنم که الان بهترین فرصت برای بازسازی نقاط ضعف و کسب دانش و اطلاعات است و مطمئن باشید وضعیت اینگونه نخواهد ماند، و آنهایی موفق هستند که بتوانند در رکود بازار اقدام و حرکتی بکنند والا در بازار گرمی و رونق اقتصادی همه فروشنده و خلاق هستند.