در روزگاری که هرروز اخبار تلخ تصادف نوجوانان و جوانان به گوش می‌رسد، دیگر نمی‌توان از کنار پدیده خطرناک و نگران‌کننده رانندگی پرسرعت، ویراژ دادن با خودرو و انجام حرکات نمایشی با موتورسیکلت به‌سادگی عبور کرد. متأسفانه این رفتارهای پرخطر که گاه باافتخار در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک گذاشته می‌شوند، به‌تدریج جای خود را به‌عنوان تفریح، سرگرمی و حتی نوعی هنرنمایی در میان نسل جوان بازکرده‌اند.
کوچه‌ها، خیابان‌ها و پارک‌های شهر، به‌ویژه در ساعات پایانی شب، به جولانگاه نوجوانانی تبدیل‌شده‌اند که بی‌هیچ ملاحظه‌ای از امنیت خود و دیگر شهروندان، با سرعت‌های غیرمجاز و رفتارهای ماجراجویانه، بذر حادثه را می‌پراکنند. مرگ و آسیب جسمی و روانی جوانان در این تصادفات، نه‌تنها خانواده‌ها، بلکه کل جامعه را داغدار می‌کند.
این وضعیت زنگ خطر جدی برای جامعه‌ای است که به نظر می‌رسد در آن، ارزش‌ها دچار دگرگونی شده و برخی ضد ارزش‌ها به‌عنوان سبک زندگی جدید پذیرفته‌شده‌اند. در چنین جامعه‌ای، دیگر نمی‌توان شهر را مکانی امن برای زندگی دانست. گسترش بی‌قانونی و هرج‌ومرج در رفتارهای شهری، آن‌هم از سوی قشری که سرمایه اجتماعی آینده محسوب می‌شود، باید موردتوجه و چاره‌اندیشی فوری قرار گیرد.
جوانانی که باید وقت خود را صرف ورزش، مطالعه، مهارت‌آموزی و مشارکت‌های مفید اجتماعی کنند، متأسفانه تحت تأثیر کم‌کاری‌های فرهنگی و ضعف نظارت، به سمت رفتارهایی خطرناک و خودویرانگر سوق داده می‌شوند. این واقعیت، ضرورت ورود همه‌جانبه نهادهای مؤثر در جامعه را نشان می‌دهد؛ از خانواده و نظام آموزشی گرفته تا صداوسیما، پلیس راهور، وزارت بهداشت، وزارت ورزش و جوانان، فعالان فرهنگی و...
فرهنگ‌سازی، الگوسازی و آموزش مهارت‌های زندگی ایمن، از وظایف حیاتی این نهادهاست. جامعه‌ای که قانون‌مداری و رعایت حقوق شهروندی را به نسل آینده خود آموزش ندهد، در مسیر سقوط اخلاقی و افزایش آسیب‌های اجتماعی قرار خواهد گرفت.
نمی‌توان منکر مزایای فنّاوری شد، اما بدون آموزش فرهنگ صحیح استفاده از آن، همین ابزار پیشرفته به تهدیدی برای جان انسان‌ها تبدیل می‌شود. خانواده‌ها نقش محوری در این زمینه‌دارند. والدین باید با نظارت دقیق، آموزش‌های لازم و برخورد مسئولانه، فرزندان خود را از گرایش به رفتارهای پرخطر بازدارند. این‌ها فقط یک حادثه نیستند؛ بلکه زخم‌هایی‌اند بر پیکره جامعه که با هزینه‌های اقتصادی، اجتماعی، روانی و انسانی همراه‌اند. توسعه‌یافتگی یک جامعه نه به ابزارهای فنّاورانه آن، بلکه به قانون‌مداری و اخلاق شهروندی اعضایش بستگی دارد.
همه ما مسئولیم. اگر امروز برای ساختن فرهنگ ایمنی و زندگی سالم تلاش نکنیم، فردا خود و فرزندانمان قربانی بی‌تفاوتی امروز خواهیم بود. جامعه مانند یک کشتی است؛ اگر غرق شود، هیچ‌کس در امان نخواهد بود.
* دکتری سلامت در حوادث و بلایا