نانی که شیخ عثمان بر سفره مردم نهاد

سنندج - قدیر الله‌مرادی خبرنگا روژان‌پرس:

میوه‌ای که تا چند دهه پیش برای اغلب مردم کردستان ناشناخته بود امروز به یکی از محصولات مهم و استراتژیک کردستان تبدیل شده و نام این استان را در کشور پرآوازه کرده است به گونه‌ای که در کشور توت فرنگی را به نام کردستان می‌شناسند.

اردیبهشت و خرداد برای ساکنان روستاهای شهرستان سنندج به ویژه منطقه ژاورود (بخش سیروان) فصل پرکار برداشت توت فرنگی است.

توت فرنگی میوه‌ای تا 250 - 300 سال قبل به شکل امروزی و اهلی شده وجود نداشت و عمدتا به‌صورت گیاه‌چه‌های کوچک جنگلی در قاره آمریکا یافت و بیشتر توسط افراد محلی برای خواص دارویی آن مصرف می‌شده است و با اسم سنجد کلاغی نیز شناخته می‌شد. رقم اصلاح شده توت فرنگی در زمان صدارت اتابک اعظم در زمان قاجار از فرانسه به ایران وارد شد.

روایت است برای نخستین بار توسط مرحوم شیخ عثمان نقشبندی بوته‌های آن از فرانسه به کردستان آورده شد و صرفا به عنوان میوه‌ای تزئینی در روستای محمودآباد مریوان کشت شد. به تبعیت و راهنمایی‌های ایشان کشت و کار توت فرنگی مورد توجه عموم قرار گرفت و به تدریج به علت سازگاری اقلیمی و استقبال کشاورزان و باغداران کار تکثیر و ازدیاد آن در روستاهای حومه مریوان و خصوصاً محور سنندج - مریوان و کامیاران - سنندج توسعه یافت. مصرف توت فرنگی در آن زمان ویژه اعیان و اشراف بود.

بزرگ‌ترین تولید‌کننده‌های این میوه در جهان ایالات متحده آمریکا با 1312960 تن، ترکیه با 302416 تن و اسپانیا با 262730 تن است. بزرگ‌ترین تولید‌کننده توت فرنگی در آسیا نیز کره جنوبی است که تقریبا تمام تولید توت فرنگی خود را در گلخانه پرورش می‌دهد.

تولید سالانه توت فرنگی در ایران حدود ۱۰۰ تا ۱۲۰هزار تن است که نزدیک ۷۰ درصد آن در استان کردستان و بیش از ۹۰ درصد توت‌فرنگی تولیدی استان کردستان نیز در شهرستان‌های سنندج، کامیاران، سروآباد و دیواندره کشت می‌شود.

اگرچه در استان‌های گلستان، مازندران و گیلان نیز توت فرنگی کشت می‌شود اما از آنجا که عطر و طعم میوه توت فرنگی تا حدودی متاثر از شرایط آب و هوایی و خاک مناسب است، تولیدات استان کردستان در کشور مشتریان زیادی دارد.

در حال حاضر مجموع سطح زیر کشت توت فرنگی در کشور نزدیک پنج هزار هکتار است که استان کردستان با سه هزار و ۶۰۰ هکتار بیشترین سطح زیر کشت را دارد. امروزه تولید توت فرنگی به‌صورت یک کسب‌و‌کار خانوادگی در کردستان مطرح است و رقم محلی توت فرنگی به نام کردستان، حاصل گزینش توسط توت‌فرنگی‌کاران محلی این منطقه است.

کشت و پرورش توت فرنگی به‌عنوان یک صنعت رو به گسترش مطرح است، به‌گونه‌ای که سطح زیر کشت آن در 20 سال گذشته در دنیا دو برابر شده است.

توت‌ فرنگی محصولی حساس و کم مقاوم در برابر دمای بالاست به همین خاطر کشاورزان مجبور هستند در سریع‌ترین زمان نسبت به حمل و جابجایی آن به بازارهای مصرف اقدام کنند.  

توت‌فرنگی میوه‌ای با سود‌آوری بالای اقتصادی است اما به دلیل عدم استفاده از تکنولوژی روز و مدیریت ضعیف پس از برداشت این میوه که فسادپذیری بالایی دارد سود چندانی عاید زارعین نمی‌شود به ویژه اگر هزینه‌های داشت و برداشت را نیز به آن اضافه کنیم چیزی که برای توتکاران باقی می‌ماند تنها دست‌رنج است و بس.

کشت گلخانه‌ای، استفاده از سیستم‌های برداشت مکانیزه، سیستم‌های کشت جدیدتر، استفاده از بسته‌بندی‌های مناسب برای جابه‌جایی و ماشین‌های حمل مخصوص این محصول می‌تواند تا حدودی به اقتصاد استان کمک کند.

علی‌رغم کشت گسترده این محصول متاسفانه تا کنون نسبت به ایجاد صنایع تبدیلی اقدامی نشده و توت‌کاران کردستان خواهان اقدام جدی دولت برای ایجاد واحدهای تولیدی در استان هستند.

این روزها با آغاز برداشت توت فرنگی نبض زندگی در روستاهای استان  می‌تپد. بررسی‌ها نشان می‌دهد بیش از ۱۷ هزار خانوار در طول دو ماه شبانه‌روز در مزارع توت فرنگی مشغول به کار مستقیم هستند که اگر شغل‌های جانبی نظیر حمل و نقل، میادین میوه و تره بار و فروشندگان را به آن اضافه کنیم اشتغال برای بیش از صد هزار نفر از طریق این محصول فراهم شده است.

به گفته زاهد حاجی‌میرزایی مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی کردستان ۳ هزار و ۶۰۰ هکتار از باغات استان زیر کشت توت‌فرنگی قرار دارد. سنندج با ۲ هزار و ۲۰۰ هکتار بیشترین سطح زیرکشت را به خود اختصاص داده است.

حاجی‌میرزایی اضافه کرد: میانگین برداشت در هکتار توت‌فرنگی از باغات استان ۱۸ تن است و پیش‌بینی می‌شود در سال جاری ۶۵ هزار تن محصول توت‌فرنگی از باغات استان برداشت شود.

مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی کردستان به جایگاه ویژه استان در تولید توت‌فرنگی کشور اشاره کرد و افزود: کردستان از لحاظ میزان سطح زیرکشت و تولید این محصول رتبه اول کشور را دارد و ۶۰ درصد تولید توت‌فرنگی کشور مربوط به استان کردستان است.

توت فرنگی کردستان به یک برند ملی تبدیل شده و از این رو چند سالی است که برای معرفی بیشتر این محصول هر ساله در اواخر اردیبهشت یا اوایل خرداد جشنواره توت فرنگی در کردستان برگزار می‌شود.

امسال چهارمین جشنواره در دو بخش علمی و مردمی برگزار می‌شود.

به گفته رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان کردستان، جشنواره توت فرنگی در بخش‌های علمی با محوریت یافته‌های نوین توت فرنگی با همکاری دانشگاه کردستان، همایش سرمایه‌گذاری توت فرنگی با همکاری اتاق بازرگانی صنایع و معادن سنندج و همچنین جشنواره مردمی با همکاری فرمانداری سنندج و بخشداری بخش سیروان برگزار خواهد شد که امسال از سرمایه‌گذاران بزرگ داخلی و خارجی نیز دعوت شده است.

پیمان اسکندری ادامه داد: جشنواره توت‌فرنگی کردستان، می‌تواند ظرفیت‌های بخش کشاورزی و گردشگری کردستان را به سرمایه‌گذاران معرفی کند و این مهم فرصتی برای رشد و رونق اقتصادی در کردستان است.

وی اضافه کرد: توت فرنگی کردستان به یک برند تبدیل شده و ما در تلاش هستیم جشنواره توت فرنگی را به عنوان یک رویداد فرهنگی در تقویم کشوری به ثبت برسانیم و هرساله این رویداد مهم برگزار شود.

مدیر روابط عمومی سازمان جهاد کشاورزی کردستان نیز به خبرنگار ما گفت: ‌بخش کنفرانس بین المللی یافته‌های نوین در تاریخ‌های سوم و چهارم خرداد ماه در تالار مولوی دانشگاه کردستان و بخش همایش سرمایه‌گذاری نیز در تاریخ چهارم خردادماه در تالار دانشگاه کردستان برگزار می‌شود.

فتحی افزود: بخش جشنواره مردمی توت فرنگی نیز روز جمعه ۵ خردادماه در روستای شیان سنندج برگزار می‌شود.

آب و هوای تمیز روستای شیان باعث شده توت فرنگی‌های باکیفیت بالا در این روستا تولید شود. در حال حاضر بیش از ۱۰۰ هکتار از اراضی این روستا زیر کشت توت فرنگی است.

جشنواره توت فرنگی شیان جشنی به شکرانه برداشت توت فرنگی است. روستای شیان یکی از روستاهای ثبت شده در منظر جهانی هورامان است که هر ساله گردشگران زیادی از این روستا دیدن می‌کنند.

شیان روستایی در بخش سیروان و در دل دهستان ژاورد است. شیان از یک دهه گذشته به عنوان روستای هدف گردشگری در استان کردستان معرفی شده و سال گذشته هم در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است